وب ۳.۰ چیست؟ چگونه روی نسل بعدی اینترنت سرمایه‌گذاری کنیم؟

اینترنت واژه‌ای آشنا در عصر مدرن است که به‌جرئت می‌توان ادعا کرد هیچ‌کسی وجود ندارد که آن را نشنیده باشد. فرقی نمی‌کند که با یک کودک ۵ ساله هم‌صحبت باشید یا با یک پیرمرد ۷۵ ساله؛ در هر صورت اگر در صحبت‌هایتان با طرف مقابل کلمه اینترنت را به زبان بیاورید، می‌توانید مطمئن باشید که دست‌کم نام آن را شنیده است و می‌داند که درباره چه پدیده‌ای صحبت می‌کنید. اینترنت به‌نحوی با زندگی ما عجین شده که دیگر نمی‌توانیم نبود آن را تحمل کنیم یا حتی تصور کنیم که دنیا قبل از تولد آن چه‌شکلی بود. این فناوری انقلابی در طول مدت نسبتاً کمی که از تولدش گذشته، هم خودش دستخوش تغییرات زیادی شده و هم زندگی ما را دستخوش تغییرات زیادی کرده است.

امروزه اینترنت به حدی از پیشرفت رسیده که ممکن است فکر کنیم بهتر از این دیگر امکان ندارد؛ اما حقیقت این است که این فناوری با همه نقاط قوتش، همچنان مشکلاتی دارد. مشکلاتی که اینترنت فعلی از آن رنج می‌برد ممکن است برای همه ملموس نباشد؛ اما کسانی که در زمینه فناوری پیشگام هستند به‌خوبی این مشکلات را درک کرده‌اند و در تلاش برای رفع آنها هستند. در هسته مرکزی همه مشکلات اینترنت امروزی یک مسئله وجود دارد: «متمرکزبودن».

وب ۳.۰ با ویژگی‌های منحصربه‌فردی که دارد، آمده است تا همین مشکل را هدف قرار دهد. اینترنت نسل سوم در حقیقت نوعی اینترنت غیرمتمرکز است که متعلق به همه است و متعلق به هیچ‌کس نیست؛ اینترنتی که ابزار موردنیاز ما برای شکستن حلقه انحصارطلبانه‌ای است که غول‌های فناوری برای خود دست‌وپا کرده‌اند. وب ۳ یکی از بنیادی‌ترین مفاهیم موجود در عرصه فناوری و یکی از اجتناب‌ناپذیرترین تحولاتی است که در آینده نه‌چندان دور رخ خواهد داد. این مفهوم به‌قدری گسترده است که بسیاری از پروژه‌های بلاک چینی معروفی که امروزه می‌شناسیم در زیرمجموعه آن قرار دارند.

آشنایی با وب ۳، ویژگی‌های آن، پروژه‌های معروف آن و آینده آن برای همه دوست‌داران فناوری ضروری است. در همین راستا این مقاله را به بررسی این نسخه اینترنت اختصاص داده‌ایم. در این مقاله نگاهی به سیر تحولات اینترنت از ابتدا تاکنون خواهیم داشت، رابطه وب ۳ با بلاک چین را بررسی خواهیم کرد و در انتها پروژه‌های معروف آن را معرفی خواهیم کرد. با ما همراه باشید.

وب ۳.۰ چیست؟

همان طور که پیش‌تر اشاره کردیم و از نامش هم پیداست، وب ۳ نسل سوم اینترنت است. اصطلاح وب ۳ برای اولین بار در سال ۲۰۱۴ توسط گوین وود (Gawin Wood)، هم‌بنیان‌گذار اتریوم و بنیان‌گذار پولکادات معرفی شد.

ممکن است با خود فکر کنید اینترنت همیشه به‌شکلی که امروزه از آن استفاده می‌کنیم وجود داشته و تنها پیشرفت‌هایی در بحث فنی آن صورت گرفته است؛ اما حقیقت این است که ما در حال حاضر با نسل دوم اینترنت یا همان «وب ۲» سروکار داریم. اینترنت نسل اول یا همان «وب ۱» به‌طور کلی با با وب ۲ متفاوت بود و تفاوت‌های آنها خیلی گسترده‌تر از مباحث فنی بود؛ همان طور که وب ۳ به‌طور کلی با وب ۲ متفاوت است.

برای درک بهتر ماهیت وب ۳ و ویژگی‌های آن، بهتر است نگاهی به سیر تحولات اینترنت از ابتدا تاکنون داشته باشیم؛ چراکه با پیش‌زمینه‌های ظهور وب ۳ و عواملی که به ظهور آن انجامید آشنا می‌شوید و اهمیت آن را بهتر درک خواهید کرد.

وب ۱.۰

فناوری غول‌آسایی مانند اینترنت به‌حدی گسترده است که نمی‌توان اختراع آن را به یک شخص ربط داد. حتی تعریف مفهوم اینترنت هم به‌سادگی امکان‌پذیر نیست و نیازمند دقت بیشتری است.

چیزی که ما امروزه به‌عنوان اینترنت از آن یاد می‌کنیم، در حقیقت شبکه جهانی وب یا همان WWW (مخفف World Wide Web) است. این در حالی است که در عین شباهت‌هایی که بین این دو وجود دارد، اینترنت و شبکه جهانی وب تفاوت‌هایی هم با یکدیگر دارند. اینترنت در حقیقت مجموعه‌ای پیچیده از پروتکل‌ها و قوانین است که پیش از شبکه جهانی وب (یا به‌اختصار وب) توسعه پیدا کرده بود؛ در حالی که وب، سرویس فراخوانی اطلاعات از این شبکه جهانی است.

اما اگر بخواهیم اینترنت را معادل شبکه جهانی وب در نظر بگیریم، تولد آن به سال ۱۹۸۹ برمی‌گردد. در این سال دو دانشمند به نام‌های تیم برنرز لی (Tim Berners-Lee) و رابرت کی‌لیو (Robert Cailiau) پروتکل HTTP را توسعه دادند و اولین ارتباط موفقیت‌آمیز بین سرور و کلاینت را برقرار کردند.

وب ۱ در حقیقت از صفحه‌هایی تشکیل می‌شد که از سرور دریافت می‌شدند؛ اما خبری از کاربری روان و خوشایندی که امروزه مشاهده می‌کنیم نبود.

نسل اول اینترنت در حقیقت کاربران را به دو بخش تقسیم می‌کرد: صاحبان وب‌سایت‌ها و خوانندگان. صاحبان وب‌سایت‌ها اطلاعاتی را در وب‌سایت‌های شخصی خود منتشر می‌کردند و خوانندگان تنها می‌توانستد این اطلاعات را مطالعه کنند. به همین دلیل است که وب ۱ را اینترنتی «فقط برای مطالعه» (Read-only) هم می‌خوانند.

البته شکی نیست که همین کاربردها هم در زمان خودشان فوق‌العاده و هیجان‌انگیز بودند. کاربران در آن زمان می‌توانستد اخباری را که تا پیش از آن در روزنامه‌ها مطالعه می‌کردند، به‌صورت آنلاین در نمایشگرهای خود مطالعه کنند یا اطلاعات موردنظر خود را در اینترنت جست‌وجو کنند و به منبع گسترده‌ای از اطلاعات دسترسی پیدا کنند؛ اما خب تولید محتوا و تعامل به شکلی که امروزه ممکن شده، در آن زمان میسر نبود.

همین نیازها بود که به یک تحول اساسی در ماهیت اینترنت انجامید و ظهور نوعی از وب را رقم زد که «وب ۲» نام دارد.

وب ۲.۰

در یک کلام، وب ۲ را می‌توان یک اینترنت تعامل‌پذیر توصیف کرد که امکان تولید محتوا را برای همه کاربران فراهم می‌کند. وب ۲ محتوایی را که خود کاربران تولید کرده‌اند در اختیار میلیون‌ها کاربر دیگر از سراسر جهان قرار می‌دهد. پیشرفت این نوع اینترنت به‌دلیل ظهور گوشی‌های هوشمند و شبکه‌های اجتماعی به‌طور چشمگیری تسریع شد.

فیس‌بوک (متای فعلی)، اینستاگرام، تیک تاک، توییتر، واتس‌اپ، یوتیوب و همه وب‌سایت‌ها و اپلیکیشن‌های این‌چنینی را می‌توان در دسته‌بندی وب ۲ قرار داد.

محبوبیت کم‌نظیر این پلتفرم‌ها باعث شده تا شرکت‌هایی که صاحب آنها هستند (از جمله فیس‌بوک، آمازون، اپل، مایکروسافت، گوگل و نتفلیکس) به بزرگ‌ترین شرکت‌های جهان تبدیل شوند و صفت «غول‌های فناوری» را از آن خود کنند.

پلتفرم‌هایی که از آنها نام بردیم کسب‌وکارهای زیادی را در دنیا ایجاد کردند؛ بسیاری از افراد از آنها به‌عنوان رسانه استفاده کردند؛ به سرگرمی بخش بزرگی از جمعیت جهان تبدیل شدند و به‌طور کلی مزایای زیادی را برای انسان‌ها به همراه داشتند. تا به اینجای کار همه‌چیز خوب بود؛ اما مشکل از جایی آغاز شد که این شرکت‌ها در کنار ارائه خدمات به کاربران خود، شروع به استثمار و سو‌ءاستفاده از آنها کردند.

اگر فقط یک لحظه به جایگاهی که شرکت‌هایی مانند فیس‌بوک دارند فکر کنیم، به‌خوبی متوجه این مسئله خواهیم شد. فیس‌بوک در سال‌های اخیر شروع به خریداری پلتفرم‌های بزرگ دیگری مانند اینستاگرام و واتس‌اپ کرده و عملاً به همهٔ بخش‌های جهان مجازی ما ورود کرده است. حجم اطلاعات شخصی که در اختیار مدیران فیس‌بوک قرار دارد غیرقابل‌تصور است. این در حالی است که در همین سال‌ها اخبار زیادی را از رسوایی‌های فیس‌بوک مبنی بر سوءاستفاده از اطلاعات کاربران شنیده‌ایم؛ اخباری که صحت بسیاری از آنها به‌صورت مستند ثابت شده‌ است.

این مسئله مختص فیس‌بوک نیست و تقریباً درباره همه شرکت‌های بزرگ و متمرکز صدق می‌کند. حتماً برای شما هم پیش آمده که مسئله‌ای را در اینترنت جست‌وجو کنید و سپس تبلیغاتی متناسب با همان مسئله را در وب‌سایت‌هایی نظیر یوتیوب مشاهده کنید. یا اینکه یک مسئله ثابت را از دو سیستم مختلف جست‌وجو کنید و به نتایج متفاوتی دست پیدا کنید. به همه این موارد، مسئله تحریم‌ها و ممنوعیت دسترسی شهروندان برخی از کشورهای جهان به بخشی از اطلاعات موجود در اینترنت را هم اضافه کنید.

همه این مشکلات از متمرکزبودن غول‌های فناوری و قدرت مطلقی که در اختیار آنهاست سرچشمه می‌گیرند. به نظر می‌رسد با توجه به عملکرد نامطلوبی که این شرکت‌ها در سالیان اخیر از خود نشان داده‌اند و همچنین گسترش محبوبیت تمرکززدایی در همه بخش‌های زندگی انسان‌ها، حال وقت آن رسیده که به یک اینترنت غیرمتمرکز فکر کنیم. این اینترنت غیرمتمرکز همان وب ۳ است که در آینده‌ای نه‌چندان دور راه خود را به زندگی انسان‌ها باز خواهد کرد.

وب ۳.۰

وب ۳.۰ یک مفهوم در حال توسعه است. هنوز هم بسیاری از توسعه‌دهندگان و پیش‌گامان اینترنت به‌طور دقیق نمی‌دانند که وب ۳ چگونه اجرایی خواهد شد؛ اما این نوع اینترنت یک سری ویژگی‌های کلی دارد که اصول بنیادین آن هستند.

یکی از این ویژگی‌ها، ارتباط غیرمتمرکز اطلاعات است. برخلاف وب ۲ که اطلاعات آن در سرورهای متمرکز نگهداری می‌شوند، در وب ۳ اطلاعات به‌شیوه‌ای غیرمتمرکز به یکدیگر متصل خواهند بود. این باعث می‌شود که یک شخص یا گروه خاص نتواند به‌تنهایی درمورد نحوه استفاده از اطلاعات یا نحوه دسترسی به آنها تصمیم‌گیری کند.

در وب ۲ با مجموعه‌ای از ارائه‌دهندگان سرور سروکار داریم که همگی آنها به‌صورت متمرکز مدیریت می‌شوند. به‌عنوان مثال، آمازون وب سرویس (Amazon Web Service یا به‌اختصار AWS) بزرگ‌ترین ارائه‌دهنده پلتفرم‌های رایانش ابری و API به اشخاص، شرکت‌ها و حتی دولت‌ها در جهان است که دسترسی ایران را به خدمات خود قطع کرده است. از همین رو، کاربران ایرانی امکان دسترسی به هیچ‌یک از سایت‌ها، پلتفرم‌ها و حتی بازی‌هایی را که از این سرورها استفاده می‌کنند ندارند. این دقیقاً یکی از نقاط ضعف وب ۲ و خدماتی است که بر بستر این نوع وب ارائه می‌شود.

همچنین یکی از اهداف نهایی وب ۳.۰ توسعه وب‌سایت‌ها و اپلیکیشن‌هایی است که داده‌ها را به‌صورت معنادار تفسیر می‌کنند. به‌بیان ساده‌تر، وب ۳ قصد دارد زبان ماشین را از هر وقت دیگری به زبان انسان‌ها نزدیک‌تر کند؛ به‌طوری که ماشین‌ها بتوانند اطلاعاتی که ما انسان‌ها در اختیارشان قرار می‌دهیم را به‌طور معنادارتری درک کنند و منظور ما را در بستر موقعیتی که در آن قرار داریم تفسیر کنند. این نوع اینترنت را اصطلاحاً «اینترنت معناگرا» می‌خوانند.

در وب ۲ فرایند جست‌وجوی اطلاعات بر اساس کلمات کلیدی و اعداد انجام می‌شود؛ اما هدف نهایی وب ۳ این است که با استفاده از هوش مصنوعی، معنای محتوایی که کاربر جست‌وجو کرده را درک کند. بنابراین زمانی که کاربران اطلاعات خاصی را جست‌وجو می‌کنند یا به‌دنبال پاسخ پرسشی هستند، وب ۳ آنها را به دقیق‌ترین و مرتبط‌ترین نتیجه ممکن می‌رساند.

حتماً تاکنون با این مسئله مواجه شده‌اید که سؤال خاصی را با هر ادبیات ممکن در اینترنت جست‌وجو می‌کنید؛ اما به پاسخ موردنظر خود دست پیدا نمی‌کنید یا احساس می‌کنید که نتایج به سؤال شما بی‌ربط هستند. این یکی از مشکلاتی است که به‌دلیل ناتوانی ماشین‌ها در تفسیر زبان انسان رخ می‌دهد و یکی از چالش‌هایی است که وب ۳ در پی رفع آن است.

گفتنی است با توجه به همین توضیحات، «اینترنت معناگرا» و «هوش مصنوعی» دو حوزه‌ای هستند که برای اجرایی‌شدن وب ۳.۰ به آنها نیاز داریم. اینترنت معناگرا یا Semantic Web مفهوم جدیدی نیست. اولین بار تیم برنرز لی، توسعه‌دهنده شبکه جهانی وب ایده اینترنت معناگرا را مطرح کرد و آن را آینده نهایی وب دانست؛ اما این ایده تاکنون به مرحله عملی نرسیده بود. به نظر می‌رسد که اجرایی‌شدن اینترنت معناگرا به وب ۳ گره خورده است.

و در نهایت یکی دیگر از ویژگی‌های وب ۳ این است که در ازای وقتی که کاربران صرف استفاده از آن می‌کنند، برای آنها درآمدی در نظر می‌گیرد. این دقیقاً خلاف چیزی است که در اینترنت امروزی یا همان وب ۲ مشاهده می‌کنیم. نحوه کار وب ۲ به‌شکلی است که سودهای کلان و سرسام‌آوری را برای صاحبان پلتفرم‌ها به همراه دارد؛ اما هیچ بخشی از این سود به کاربران تعلق نمی‌گیرد. این در حالی است که کاربران خود عامل مهمی در ارزش تولیدشده هستند و بدون وجود آنها، ایجاد چنین ارزشی هم ممکن نیست.

روی‌هم‌رفته، اگر بخواهیم با توجه به اطلاعاتی که تا به امروز در دست داریم وب ۳ را تعریف کنیم، می‌توانیم آن را نوعی اینترنت غیرمتمرکز و معناگرا بدانیم که کاربرد هوش مصنوعی در آن بسیار پررنگ‌تر و نقش مافیاهای متمرکزی مانند غول‌های فناوری در اداره آن بسیار بسیار کم‌رنگ‌تر است.

باز هم تأکید می‌کنیم که وب ۳ هنوز به‌طور کامل به مرحله عملی نرسیده است؛ بنابراین نمی‌توان یک تعریف دقیق و همه‌جانبه از کارایی‌های آن ارائه داد. با این حال، نکاتی که در این مقاله به آنها اشاره می‌کنیم اصول بنیادینی هستند که به‌طور قطع در دستور کار نسل سوم وب قرار خواهند داشت.

ویژگی‌های وب ۳.۰

تا به اینجای مقاله درباره ماهیت کلی وب ۳.۰ صحبت کردیم و به برخی از ویژگی‌های آن اشاره کردیم. در این قسمت هم نگاهی کوتاه و خلاصه به برخی از اساسی‌ترین ویژگی‌های وب ۳ خواهیم داشت و پس از آن رابطه بین نسل سوم اینترنت و بلاک چین را بررسی خواهیم کرد.

تمرکززدایی

تمرکززدایی را شاید بتوان مهم‌ترین ویژگی وب ۳.۰ دانست. در وب ۲ کامپیوترها از پروتکل HTTP در قالب آدرس‌های وب منحصربه‌فرد استفاده می‌کنند و از آن برای پیداکردن اطلاعاتی بهره می‌برند که در یک موقعیت مخصوص قرار دارد. این موقعیت مخصوص در اکثر مواقع یک سرور واحد است.

اما درباره وب ۳، ازآنجاکه اطلاعات بر اساس محتوایشان جست‌وجو و پیدا می‌شوند، داده‌ها ممکن است به‌طور هم‌زمان در موقعیت‌های مختلفی وجود داشته باشند و این باعث تمرکززدایی در نسل سوم وب می‌شود. این ویژگی در حقیقت پایگاه‌های داده عظیمی را که در اختیار غول‌های فناوری قرار دارد به بخش‌های کوچک‌تر تقسیم می‌کند و قدرت مطلق آنها را با اعطای کنترل بیشتر به کاربران، از آنها می‌گیرد.

حذف واسطه‌ها

یکی دیگر از ویژگی‌های اساسی وب ۳.۰ این است که از نوع «بدون نیاز به اعتماد به شخص ثالث» (Trustless) و همچنین «بدون نیاز به مجوز» (Permissionless) است. وب ۳ این امکان را به کاربران می‌دهد که بدون اینکه به یک پلتفرم واسطه اعتماد کنند، به‌صورت مستقیم با یکدیگر تعامل داشته باشند. همچنین آنها می‌توانند بدون اینکه نیاز باشد از یک نهاد مرکزی کسب اجازه کنند، در فضای وب ۳ فعالیت داشته باشند.

در نتیجه، اپلیکیشن‌های وب ۳ روی بلاک چین‌ها یا دیگر شبکه‌های غیرمتمرکز و همتابه‌همتا اجرا خواهند شد. با توجه به این تعریف، اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز یا همان Dappها را که مبتنی بر بلاک چین هستند می‌توان نمونه‌هایی از محصولات وب ۳.۰ دانست.

هوش مصنوعی

در وب ۳.۰ کامپیوترها می‌توانند اطلاعات را دقیقاً مانند انسان‌ها متوجه شوند و تفسیر کنند. آنها این کار را از طریق فناوری‌های مبتنی بر وب معناگرا و همچنین پردازش زبان طبیعی (Natural Language Processing یا NLP) انجام می‌دهند.

هوش مصنوعی یکی از نیازهای اساسی وب ۳ برای دست‌یابی به اهدافش است. وب ۳ از الگوریتم‌های مخصوص برای تقلید نوع یادگیری انسان استفاده می‌کند و سپس به‌مرور دقت آن را بالا می‌برد. این قابلیت‌ها باعث می‌شود که کامپیوترها بتوانند در کمترین زمان ممکن، به دقیق‌ترین و مرتبط‌ترین پاسخ‌ها دست پیدا کنند.

استفاده کاربردی‌تر از هوش مصنوعی دقیقاً چیزی است که جای خالی آن را در وب ۲ احساس می‌کنیم. اینترنت امروزی تا حد زیادی وابسته به انسان است و این مسئله خطر تقلب و دست‌کاری را افزایش می‌دهد. پیشرفت هوش مصنوعی می‌تواند این چالش را برطرف کند و اطلاعات قابل‌اعتمادتری را در اختیار کاربران قرار دهد.

گرافیک ۳ بعدی

یکی دیگر از صفت‌های وب ۳.۰، «وب فضایی» (Spatial Web) است. دلیل اطلاق این صفت این است که وب ۳ مرز بین دنیای فیزیکی و دنیای دیجیتال را کم‌رنگ خواهد کرد و جهان‌های مجازی سه‌بعدی را به مرکز توجه خواهد کشاند.

به‌طور کلی هدف وب ۳ این است که اینترنت را به یک فناوری هوشمندتر، مستقل‌تر و آزادتر تبدیل کند و برای این کار از هوش مصنوعی، بلاک چین، گرافیک سه‌بعدی، واقعیت مجازی و واقعیت افزوده بهره خواهد برد.

وب ۳.۰ و بلاک چین

همان طور که در طول مقاله بارها اشاره کردیم، یکی از ویژگی‌های بنیادین وب ۳.۰ تمرکززدایی است؛ یعنی دقیقاً همان خصیصه‌ای که مهم‌ترین ویژگی فناوری بلاک چین هم هست. بنابراین منطقی است که رابطه نزدیکی بین وب ۳.۰ و بلاک چین وجود داشته باشد.

دنیای بلاک چین امروزه پر از قراردادهای هوشمندی است که نیاز به اعتماد به واسطه‌ها را از بین برده‌اند؛ همه فعالیت‌های این دنیا را این کدها کنترل می‌کنند و دخالت انسانی در آنها به حداقل رسیده است؛ همه تصمیمات آنها در صورت موافقت اکثریت اعضا اتخاذ می‌شوند؛ هیچ‌کسی به‌تنهایی نمی‌تواند بخش خاصی از اطلاعات را حذف یا سانسور کند؛ کاملاً شفاف است و فعالیت هر عضوی برای سایر اعضا قابل‌رؤیت است. به‌طور کلی بسیاری از ویژگی‌هایی که در وب ۳ به‌دنبال آنها هستیم، در فناوری بلاک چین یافت می‌شوند.

با همه اینها مسئله مهمی که باید به آن توجه کنیم این است که وب ۳ و بلاک چین از لحاظ تئوری یک مفهوم یکسان نیستند.

وب ۳.۰ یک اصطلاح گسترده‌تر است که پروژه‌های بلاک چینی را هم شامل می‌شود. به‌بیان ساده‌تر، همه پروژ‌ه‌های بلاک چینی زیرمجموعه وب ۳ محسوب می‌شوند؛ اما هر پروژه فعال در حوزه وب ۳ لزوماً بلاک چینی نیست.

ممکن است برخی از پروژه‌های وب ۳ از دفترکل‌های توزیع‌شده دیگری که وجود دارند استفاده کنند. بهترین مثال برای این قضیه، پروژه آیوتا (IOTA) است. آیوتا یک شبکه غیرمتمرکز است که ارز دیجیتال مخصوص خود را هم دارد؛ اما مبتنی بر بلاک چین نیست و از یک دفترکل توزیع‌شده دیگر به نام تنگل (Tangle) استفاده می‌کند.

با این حال، نمی‌توان انکار کرد که بلاک چین محبوب‌ترین دفترکل توزیع‌شده است و تعداد پروژه‌های وب ۳ که مبتنی بر بلاک چین هستند به‌طور قابل‌توجهی بیشتر است.

بلاک چین موفق شد ایده وب ۳ را از حالت تئوری خارج کند و به آن جامه عمل بپوشاند. امروزه اگر بخواهیم چند مورد از پروژه‌های موفق در حوزه وب ۳ را نام ببریم، حتماً نام پروژه‌های بلاک چینی شناخته‌شده‌ای مانند اتریوم، سولانا و پولکادات در بین آنها به چشم می‌خورد.

در همین راستا قصد داریم قسمت پایانی مقاله را به پروژه‌های برتر وب ۳.۰ اختصاص دهیم و مرور کوتاهی بر آنها داشته باشیم.

پروژه‌های برتر وب ۳.۰

همان طور که در قسمت قبل هم اشاره کردیم، امروزه پروژه‌های بلاک چینی بهترین نمونه‌ها برای درک وب ۳.۰ هستند. ما سه پروژه اتریوم، سولانا و پولکادات را برای معرفی انتخاب کرده‌ایم؛ اما باز هم اشاره می‌کنیم که وب ۳.۰ محدود به این پروژه‌ها نیست و کارایی بسیار گسترده‌تری دارد.

اکوسیستم اتریوم

امکان ندارد که درمورد تمرکززدایی و حذف واسطه‌ها صحبت کنیم و نامی از اتریوم به میان نیاوریم.

اتریوم نه‌تنها خودش یک شبکه غیرمتمرکز است، بلکه میزبان هزاران پروژه‌ غیرمتمرکز دیگر هم هست که از این بلاک چین برای کدنویسی قراردادهای هوشمند خود استفاده کرد‌ه‌اند.

به همین دلیل نمی‌توان کاربردهای اتریوم را در یک جمله خلاصه کرد. امروزه می‌توان از پلتفرم‌های دیفای اتریوم وام گرفت، در صرافی‌های غیرمتمرکز موجود روی اتریوم تبادل انجام داد، در اداره دائوها مشارکت کرد، بازی‌های بلاک چینی انجام داد و ده‌ها کاربرد دیگر که روزبه‌روز در حال گسترش هستند.

اکوسیستم سولانا

سولانا یکی از پروژه‌های بلاک چینی مطرح این روزهاست که در زمان نگارش این مقاله، رتبه پنجم سایت کوین‌مارکت‌کپ را از لحاظ حجم بازار به خود اختصاص داده است. سولانا جزو پروژه‌هایی است که لقب «قاتل اتریوم» را دریافت کرده‌اند.

قاتل اتریوم به پروژه‌هایی گفته می‌شود که در عین بهره‌مندی از امکانات اتریوم، در پی رفع مشکل اصلی اتریوم یعنی «مقیاس‌پذیری کم» هستند. اتریوم در حال حاضر از الگوریتم اجماع اثبات کار استفاده می‌کند و به همین دلیل، سرعت انجام تراکنش‌های آن بسیار کم و کارمزدهای آن بسیار بالاست.

در این بین پروژه‌هایی مانند سولانا وجود دارند که هم از فناوری قرارداد هوشمند پشتیبانی می‌کنند و هم با استفاده از الگوریتم‌ اجماع اثبات سهام، مقیاس‌پذیری بالاتری را ارائه می‌کنند.

سولانا هم مانند اتریوم میزبان پروژه‌های غیرمتمرکز زیادی است؛ پروژه‌هایی که در بین آنها صرافی‌های غیرمتمرکز، پلتفرم‌های سهام‌گذاری، ابزارهای تجزیه‌وتحلیل داده، پل‌های بلاک چینی و بازی‌های غیرمتمرکز به چشم می‌خورند.

اکوسیستم پولکادات

پولکادات یک پروتکل شبکه است که لقب «اینترنت بلاک چین‌ها» را به‌درستی از آن خود کرده است. این پروتکل بر مسئله مهم تعامل بلاک چین‌ها متمرکز است و نه‌تنها انتقال توکن‌ها، بلکه انتقال اطلاعات را هم در بین بلاک چین‌های مختلف ممکن می‌کند. بنابراین پولکادات یک محیط چندزنجیره‌ای است که هدفش امکان‌پذیرکردن فعالیت‌هایی مانند احراز هویت میان‌زنجیره‌ای و محاسبات میان‌زنجیره‌ای است.

پولکادات اطلاعات را هم در بین بلاک چین‌های باز و عمومی و هم در بین بلاک چین‌های خصوصی و دارای مجوز منتقل می‌کند؛ بنابراین می‌توان از آن برای ساخت اپلیکیشن‌هایی استفاده کرد که اطلاعات را از بلاک چین‌های خصوصی دریافت و سپس آن را در بلاک چین‌های عمومی منتشر می‌کنند.

سایرین

اینکه بخواهیم همه پروژه‌هایی را که در حوزه وب ۳ فعال هستند معرفی کنیم، مانند این است که بخواهیم همه وب‌سایت‌هایی را که در اینترنت وجود دارند بررسی کنیم. امروزه با توجه به افزایش تعداد بلاک چین‌هایی که از فناوری قرارداد هوشمند پشتیبانی می‌کنند، هزاران پلتفرم و اپلیکیشن‌ غیرمتمرکز وجود دارند که هریک در حوزه‌ای فعال هستند.

روی‌هم‌رفته، همه پلتفرم‌های وام‌دهی ارز دیجیتال، صرافی‌های غیرمتمرکز، اوراکل‌های بلاک چینی، پلتفرم‌های شرط‌بندی، پل‌های بلاک چینی، دائوها، پروژه‌های فعال در حوزه اینترنت اشیا، راهکارهای لایه دوم و همه و همه پروژه‌های دیگری که وابسته به اینترنت و در عین حال غیرمتمرکز هستند، در دسته‌بندی وب ۳ جای می‌گیرند.

واضح است که در آینده و با گسترش کاربردهای وب ۳، تعداد پروژه‌های آن هم بیشتر خواهد شد. ممکن است همه پروژه‌های آتی وب ۳.۰ مبتنی بر بلاک چین نباشند؛ اما قطعاً بلاک چین یکی از پایه‌های اصلی اینترنت نسل سوم خواهد بود.

جمع‌بندی

در این مقاله تلاش کردیم مبانی وب ۳.۰ را به زبان ساده توضیح دهیم و نقاط تمایز آن از نسل‌های قبلی وب را بیان کنیم. همچنین رابطه بین وب ۳.۰ و بلاک چین را بررسی کردیم؛ چراکه حدس می‌زنیم این مسئله سؤال خیلی از کاربران باشد.

بسیاری از دوست‌داران ارزهای دیجیتال درباره ارتباطی که بین وب ۳ و بلاک چین وجود دارد اطلاعات دقیقی ندارند. برخی از آنها وب ۳ و بلاک چین را معادل یکدیگر می‌دانند و برخی دیگر فکر می‌کنند وب ۳ زیرمجموعه‌ای از بلاک چین است؛ در حالی که هیچ‌یک از این دو درست نیست.

با مطالعه این مقاله حتماً متوجه شده‌اید که وب ۳ مفهوم گسترده‌تری نسبت به بلاک چین است. نسل سوم اینترنت در حقیقت به هر پروژه‌ای در اینترنت اشاره دارد که به‌صورت غیرمتمرکز اداره شود و هوش مصنوعی نقش پررنگی در عملکردهای آن داشته باشد.

حال این پروژه غیرمتمرکز می‌تواند مبتنی بر بلاک چین باشد یا مبتنی بر هر شبکه غیرمتمرکز دیگری؛ اما نمی‌توان این را هم انکار کرد که در حال حاضر بلاک چین قوی‌ترین دفترکل توزیع‌شده و غیرمتمرکز دنیاست که میزبان اکثر پروژه‌های وب ۳ هم هست.

به‌عنوان نکته پایانی مقاله، باز هم اشاره می‌کنیم که هیچ‌یک از ما هنوز در جایگاهی قرار نداریم که بتوانیم وب ۳.۰ را به‌طور دقیق تعریف کنیم. تعریف دقیق هر پدیده جدید تنها در صورتی ممکن است که به مرحله عملی برسد؛ چراکه در طول این فرایند اتفاقات زیادی ممکن است رخ بدهند. اتفاقاتی که بر ماهیت این پدیده تأثیر می‌گذارند و جنبه‌هایی را به آن اضافه یا از آن کم‌ می‌کنند.

با این حال، هر مفهومی یک سری قوانین بنیادین هم دارد که نمی‌توان آنها را زیر پا گذاشت. تمرکززدایی، توزیع‌شدگی، بهره‌گیری از هوش مصنوعی، مقابله با انحصارطلبی و تقسیم منافع در بین کاربران، قوانین بنیادین وب ۳ هستند.