وضعیت کنونی توکن‌های NFT؛ آیا بازار توکن‌های بی‌همتا جان تازه‌ای خواهد گرفت؟

هنگامی که بازار خرسی می‌شود، نمی‌توانید انتظار داشت کسی جان سالم به‌در ببرد. توکن‌های NFT هم پس از تجربه Bear Market سال گذشته در تگنا و بلاتکلیفی قرار گرفته‌اند. اما مارکت پلیس‌ها موفق به جلب رضایت تریدرها در بازار نزولی شدند. کلید این موفقیت هم کاهش کارمزد حق امتیاز توکن‌های بی‌همتا (NFT Royalty Fee) بود. در این مطلب مرور کوتاهی بر بازار NFT در سال ۲۰۲۳ خواهیم داشت، وضعیت محبوب‌ترین مارکت‌پلیس‌های NFT را بررسی می‌کنیم و به موضوع حق امتیاز توکن‌های بی‌همتا و نحوه تحول آفرینی آن‌ها در بازار می‌پردازیم. در انتها چشم‌اندازی از آینده بازار ان اف تی ترسیم می‌کنیم. با اکسران  همراه باشید.

وضعیت توکن‌های NFT در سال ۲۰۲۳

NFTها سال ۲۰۲۲ (۱۴۰۱) را با قدرت و به خوبی شروع کردند. نمودار حجم معاملات NFTها (تصویر زیر) خود گویای این روند است.

پس از کاهش شدید نقدینگی در نیمه دوم سال ۲۰۲۲، بازار توکن‌های بی‌همتا فاز تثبیت وحشتناکی را تجربه کرد. بخشی از این اتفاق ناشی از کاهش قابل‌ توجه مینت NFTها در شبکه اتریوم بود. مینت توکن‌های بی‌همتا در شبکه سولانا (Solana) اگرچه به طور کلی کمتر از اتریوم بود اما روند نسبتا پایدارتری را در آن زمان حفظ کرد.

مینت NFTهای شبکه سولانا در ماه سپتامبر (شهریور) به دلیل راه‌اندازی مجموعه جدیدی از توکن‌های بی‌همتا به نام y00ts به طور موقت افزایش یافت. سولانا در این زمینه خود را رقیب اتریوم می‌داند و از نظر تعداد مجموعه‌ها و معاملات بعد از اتریوم در جایگاه دوم قرار دارد.

به نظر می‌رسد روند حجم معاملات در سال ۲۰۲۳ با بهتر شدن سنتیمنت (احساسات) بازار، در مسیر بهبود قرار گرفته است. اما دچار اشتباه نشوید، هنوز مسائل اصلی به قوت خود باقی هستند:

• مسئله حل‌نشده حق امتیاز خالقان NFTها
• شکل‌گیری رقابت فزاینده در بازار، ناشی از سایه‌انداختن روحیه خودخواهی و زیرپاگذاشتن قوانین
• موضوعات نادانسته و ناشناخته درمورد کاربردها و مکانیزم توزیع NFTها در آینده

در چند ماه گذشته حق امتیاز خالقان NFTها مهم‌ترین عامل سرپانگه‌داشتن فضای توکن‌های بی‌همتا بوده است. اما حق امتیاز NFT چیست و چرا اینقدر اهمیت دارد؟

حق امتیاز خالقان توکن بی‌همتا (NFT Creator Royalties) چیست؟

به دنبال سقوط بازار در سال ۲۰۲۲ (۱۴۰۱)، مارکت‌پلیس‌های NFT برای حفظ مشتری‌های خود، هزینه‌های حق امتیاز را به صفر نزدیک کردند. مطمئنا در یک فضای رقابت ناسالم، هر بازار به نفع خودش کار می‌کند. سودوسواپ (Sudoswap) اولین مارکت‌پلیسی بود که هزینه حق امتیاز را کاهش داد. بازارهای دیگری مانند X2Y2 و Blur هم تصمیم گرفتند گزینه‌های اختیاری هزینه حق امتیاز را به کاربران ارائه‌ دهند. همانطور که در نمودار زیر مشاهده می‌شود، شاخص کارمزد حق امتیاز مجموعه NFTهای مختلف از سقف خود سقوط کرده‌اند.

حق امتیاز را می‌توان به صورت آنچین اعمال کرد. اما هیچ راهی برای جلوگیری از غیرفعال شدن حق امتیاز توسط مارکت‌پلیس‌ها وجود ندارد. تریدرهایی که NFTها را با هدف کسب سود از سفته بازی قیمت، خرید و فروش می‌کنند، ترجیح می‌دهند حتی‌الامکان حق امتیاز را پرداخت نکنند. اما کلکسیونرهای هنری NFTها به خاطر حمایت از هنرمندان تمایل بیشتری به پرداخت هزینه حق امتیاز دارند.

مارکت پلیس OpenSea یک استثنا در زمینه حق امتیاز NFT

در شرایط موجود و روند نزولی بازار، مارکت‌پلیس OpenSea بر خلاف سایر بازارها، تعهد خود را نسبت به حق امتیاز توکن‌های بی‌همتا دوچندان کرد. به همین منظور ابزاری را طراحی کرد تا کاربران بتوانند بازارهایی که حق امتیاز را اعمال نمی‌کنند، در لیست سیاه قرار دهند. این ابزار یک اسنیپت (قطعه کد)‌ ساده است که عملکرد مذکور را به قراردادهای هوشمند و قراردادهای قابل ارتقاء موجود اضافه می‌کند.

ابزار Operator Filter Registry یک مجموعه اسنیپت است که می‌توان آن‌ها را به قراردادهای هوشمند اضافه کرد. با اضافه‌شدن این قطعه کدها، حق امتیاز روی زنجیره ماشین مجازی اتریوم (EVM) اعمال می‌شود و فروش را در پلتفرم‌های مبتنی بر حق امتیاز انتخابی، متوقف می‌کند.

پس از اوپن سی سایر مارکت‌پلیس‌ها نیز این روند را دنبال کردند. بازار Blur به تریدرهایی که برای حق امتیاز اهمیت قائل می‌شوند و هزینه آن را پرداخت می‌کنند، پاداش‌های مختلفی را در قالب توکن‌ می‌دهد. پلتفرم X2Y2  نیز حق امتیاز اجباری را معرفی کرد. طبق گزارش The Block این راهکارها منجر به افزایش جزئی ۰.۴ درصدی پرداخت هزینه حق امتیاز پلتفرم‌ها شد. البته آمار هنوز نسبت به قبل از دوره اختیاری، پایین‌تر است. این به معنای اعمال راهکاری موقتی و آنی به جای یک تغییر ساختار است.

متاسفانه هیچ راه‌ حل موثری برای معمای حق امتیاز وجود ندارد. از آنجایی که اتریوم یک شبکه بدون مجوز است، اعمال حق امتیاز توسط صرافی و تنظیم سیاست به معنای قربانی‌کردن «تمرکز‌زدایی» است. به عبارت دیگر اگر کاربر نتواند دارایی NFT خود را در بازار دلخواهش بفروشد، به این معنا است که دارایی واقعا مال او نیست.

مجموعه‌های NFT برای کاهش ریسک‌های ناشی از عدم دریافت کارمزد حق امتیاز، به دنبال منابع درآمد جایگزین از قبیل نقدینگی متعلق به پروتکل (Protocol-Owned Liquidity) و پیوند NFTها به دارایی‌های فیزیکی هستند.

چرا مارکت‌پلیس‌ها حق امتیاز را حذف می‌کنند؟

OpenSea به خاطر تجمیع موفق عرضه NFTها به بزرگترین مارکت‌پلیس توکن‌های بی‌همتا تبدیل شد. اساسا فضای NFTها یک فضای غیرمتمرکز است. نه تنها سازندگان توکن‌های بی‌همتا می‌توانند آثار خود را در این بازار فهرست کنند، بلکه محل جامعی برای تقاضای تریدرها به وجود آمده است.

از آنجایی که عرضه NFTها به معنای واقعی غیرقابل تعویض است، بازارهای جدید، راحت‌تر می‌توانند در این فضا رقابت کنند و جایگاهی به‌دست بیاورند. به‌علاوه، به دلیل ماهیت غیرمتمرکز این بازار، فروشندگان و خریداران پراکنده هستند. به عبارت دیگر، مارکت‌پلیس‌های جدید می‌توانند با ارائه ویژگی‌هایی از قبیل الگوهای تحلیلی، ابزارها و راهکارهای تشویقی مانند ایردراپ‌ها (Airdrop) پا به عرصه رقابت بگذارند. پلتفرم Blur باتوجه ویژه به کاربران و اقداماتی مانند راه‌اندازی ایردراپ و حذف هزینه‌ بازار، موفقیت قابل‌توجهی را به‌دست آورد. به دنبال این موفقیت تجمیع‌کننده‌ها (اگریگیتور) ظهور کردند و رقابت سالم بر سر قیمت شکل گرفت. به این ترتیب حتی در بازار نزولی که معمولا تریدرها متحمل هزینه می‌شوند، مارکت‌پلیس‌های NFT با کاهش هزینه حق امتیاز تریدرها را راضی‌ نگه‌ می‌دارند.

وضعیت برترین بازارهای NFT

مارکت‌پلیس OpenSea از نظر تعداد کاربران و میزان فروش، برترین بازار NFT است. اما Blur توانسته است از نظر حجم معاملات از اوپن‌سی پیشی بگیرد. البته برآورد اینکه چه مقدار از این معاملات قانونی و چه مقدار تجارت شستشو (Wash Trading) است، کار آسانی نیست.

همچنین بازار توکن‌های بی‌همتای Magic Eden در شبکه سولانا یک بازار پیشرو است و بخش اعظمی از مارکت‌پلیس‌های NFTها را به خود اختصاص داده است. برای درک بهتر مارکت‌پلیس‌های NFT و موقعیت آن‌ها از منظر چگونگی اعمال حق امتیاز خالقان آثار، تعدادی از بازارهای مهم را به صورت جداگانه بررسی کنیم:

بهترین مارکت پلیس‌های NFT روی شبکه اتریوم

محبوب‌ترین بازارهای NFT مبتنی بر شبکه اتریوم عبارتند از؛

• OpenSea
• Blur
• X2Y2
• LooksRare
• Rarible

مارکت پلیس OpenSea

OpenSea برترین صرافی توکن‌های بی‌همتای شبکه اتریوم است. اگرچه موقعیت این بازار دائما به چالش کشیده می‌شود، اما در حال حاضر بزرگترین بازار NFTها است. این بازار با اعمال حق امتیاز برای همه مجموعه‌های موجود از سازندگان NFT پشتیبانی می‌کند. سایر بازارها نیز به دلیل جایگاه اوپن‌سی مجبور به تبعیت از این اقدام شدند.

چند روز پس از انتشار این مطلب توسط کوین مارکت کپ، OpenSea یک تغییر ۱۸۰ درجه داشت و هزینه‌های حق امتیاز را به صفر کاهش داد. اوپن سی هدف خود را این‌طور شرح می‌دهد: «ما تمام تلاش خود را کردیم، اما همه بازارها این کار را انجام می‌دهند و ما هم نمی‌خواهیم از بازار حذف شویم.» در واقع این بازار پیشرو به خاطر داغ‌شدن بازار بلر به خاطر راه‌اندازی ایردراپ، برای دفاع از موقعیت خود مجبور به چنین اقدامی شد.

بلر (Blur) به دلیل راه‌اندازی ایردراپ بزرگ خود در سال ۲۰۲۳ (۱۴۰۲)‌ بزرگترین رقیب اوپن سی شد. اگرچه حجم معاملات این پلتفرم از اوپن‌سی پیشی گرفته است، اما صحت آن به طور دقیق قابل تایید نیست. بلر در ابتدا از هزینه‌های حق امتیاز پشتیبانی نمی‌کرد اما این روند را تغییر داد.

۳۶۰ میلیون توکن BLUR به ارزشی بالغ بر ۳۹۹ میلیون دلار در ایردراپی در ۱۵ فوریه ۲۰۲۳ (۲۶ بهمن ۱۴۰۱) میان برترین کاربران پلتفرم توزیع شد. این توکن بعد از راه‌اندازی توانست سقف ۵ دلاری را ثبت کند اما از آن زمان تاکنون ۷۷٪ کاهش داشته است. حجم معاملات صرافی Blur از زمان راه‌اندازی توکن بومی خود در ماه اکتبر (مهر) بیش از ۱.۱۸ بیلیارد دلار و تعداد کاربران آن بیش از ۱۴۶ هزار نفر بوده است.

مارکت‌پلیس X2Y2

X2Y2 یکی دیگر از رقبای جدی و قدرتمند اوپن سی است. این صرافی ابتدا از سیاست‌های هزینه حق امتیاز اوپن‌سی پیروی کرد اما یک هفته بعد سیاست‌های خود را به حالت اول بازگرداند.

مارکت‌پلیس LooksRare

LooksRare یکی دیگر از بازارهای محبوب NFTها با توکن بومی LOOKS است. رشد این پلتفرم بعد از راه‌اندازی افزایش قابل توجهی داشت اما بعد از آن، اندکی کاهش یافت. مارکت‌پلیس LooksRare در حال حاضر از حق امتیاز سازندگان NFTها پشتیبانی نمی‌کند. اما ۲۵٪ از هزینه پروتکل را با سازندگان یا مالکان مجموعه‌ها به اشتراک می‌گذارد. این بازار در سیاست‌های جدید حق امتیاز خود اعلام کرد که خریداران توکن‌های بی‌همتا می‌توانند به صورت داوطلبانه هزینه‌ای را به سازندگان آثار پرداخت کنند.

مارکت‌پلیس Rarible

Rarible در سال ۲۰۲۰ (۱۳۹۹) راه‌اندازی شد و یک توکن حاکمیتی به نام RARI دارد. یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های این بازار ارائه فیلتری برای مشاهده اینفلوئنسرها و هنرمندان هر صفحه است. Rarible برای حق امتیاز هم ارزش قائل می‌شود و با استفاده از استاندارد EIP-2981 چندین نوع حق امتیاز را پیاده‌سازی می‌کند. خط مشی رریبل در مورد حق امتیاز NFTها را می‌توانید در اینجا مطالعه کنید.

بهترین مارکت‌پلیس‌های NFT روی شبکه سولانا

برترین بازارهای توکن بی‌همتای مبتنی بر سولانا عبارتند از؛

• Magic Eden
• Solanart
• Hadeswap

مارکت‌پلیس Magic Eden

Magic Eden بهترین بازار NFTهای سولانا است. این مارکت‌پلیس روی شبکه اتریوم هم فعال است اما حجم معاملات آن از شبکه سولانا بسیار کمتر است. بازار Magic Eden در سطح پروتکل از هزینه حق امتیاز پشتیبانی می‌کند.

مارکت‌پلیس Solanart

Solanart یکی از قوی‌ترین بازارهای فضای NFT شبکه سولانا است اما هزینه حق امتیاز را اعمال نمی‌کند.

مارکت‌پلیس Hadeswap

Hadeswap به خاطر دارابودن توکن بومی HADES یکی از مهم‌ترین بازارهای آینده است. هیدسواپ از بازارساز خودکار (AMM) توکن‌های بی‌همتا استفاده می‌کند و این یعنی تریدرها به‌وسیله استخر نقدینگی ترید انجام می‌دهند. این پلتفرم حق امتیاز ۵ درصدی را برای کاربران اعمال می‌کند.

چشم‌انداز آینده مارکت‌پلیس‌های NFT

فضای NFTها یکی از بخش‌هایی است که سریع‌ترین رشد را در صنعت کریپتو دارد. روندها ممکن است فقط هفته‌ها یا ماه‌ها طول بکشند. اما نکته قابل توجه روند بازارهای عمودی (Vertical Marketplace) است که باید در سال ۲۰۲۳ به آن‌ها چشم دوخت.

منظور از بازارهای عمودی، بازارهایی است که به حوزه‌های خاصی مانند توکن‌های بی‌همتای تصاویر پروفایل (PFP)، زمین‌های متاورسی (Metaverse Land)، هنر و مد متمرکز هستند. از آنجایی که این زیرمجموعه‌ها خریداران مختلفی دارند، کامیونیتی‌های قوی می‌توانند با ارائه یک تجربه کاربری بهتر، سهم بازار را از متصدیان بگیرند و از آن خود کنند. بازارهای برنده بیش از هر چیز‌ دیگری خریداران و فروشندگان خود را خوشحال می‌کنند. هیچ بازاری نتوانسته به چنین موفقیتی برسد، اما بازارهای عمودی می‌توانند یک نمونه موفق باشند.

در سال‌های پیش‌ رو، برندها مارکت‌پلیس‌های خودشان را راه‌اندازی می‌کنند و مسئولیت پشتیبانی از سازندگان آثار را برعهده می‌گیرند. بنابراین برندها و جوامع می‌توانند کنترل اقتصاد خود را به دست بگیرند. همچنین می‌توانند با تنظیم کارمزدها، پشتیبانی از حق امتیاز و ایجاد ابزارهای لازم برای راه‌اندازی یک توکن بومی حس وفاداری ایجاد کنند. این همان چالشی است که مارکت‌پلیس‌ها و تجمیع‌کننده‌ها با آن دست‌وپنج نرم می‌کنند.

به هر حال هر اتفاقی بیافتد، بازارهای بزرگ سرجای خود هستند. OpenSea یک برند قوی و شناخته‌شده در بازار است. Blur با راه‌اندازی توکن‌های مشوق، سرو‌صدای زیادی به‌پا کرده است. همچنین بخش‌های کوچکتر بازار به دلیل مزیت مقیاس (کاهش هزینه در اثر افزایش حجم تولید) مارکت‌پلیس‌های بزرگ، توانایی رقابت با آن‌ها را ندارند.

جمع‌بندی

همانطور که اشاره شد در بازار نزولی، مارکت‌پلیس‌های NFT با پیشتازی Opensea برای حفظ تریدرها از سیاست حذف، کاهش و اختیاری بودن پرداخت هزینه حق امتیاز استفاده کردند. به احتمال زیاد در سال ۲۰۲۳ با بهبود کل صنعت کریپتو و برگشت از بازار نزولی، بخش NFTها نیز به فاز تثبیت می‌رسد. بنابراین باید منتظر یک اجماع در مورد حق امتیاز و ظهور پیشتازان بازار بود. تنها روندی که باید به آن‌ها در سال ۲۰۲۳ چشم دوخت، بازارهای خاص و موضوعی است. نظر شما در مورد آینده توکن‌های بی‌همتا و حق امتیاز NFTها چیست؟ آیا در سال ۲۰۲۳ اتفاقات جدیدی در حوزه توکن‌های بی‌همتا رقم می‌خورد؟