تله سرمایه گذاری چیست؟ راهکارهای اجتناب از سوگیری در سرمایه گذاری

اصول یک سرمایه‌گذاری موفق چیست؟ تله‌ ‌سرمایه گذاری (Investing Trap) چیست؟ یک سرمایه‌گذار موفق چطور از سوگیری یا رفتارهای متعصبانه در سرمایه‌گذاری اجتناب می‌کند؟ شاید فکر کنید مهم‌ترین مولفه برای سرمایه‌گذاری پرسود، هوش یا شانس است. اگرچه هر دو خوب هستند و بهره‌مندی فراوان از آن‌ها هیچ ضرری ندارد، اما مهم‌ترین عامل موفقیت، ویژگی‌های شخصی سرمایه‌گذار است. فاکتور‌ی مانند صبر، مانع اشتباهات احمقانه و گرفتار شدن در تله‌های ناشی از سوگیری‌های رفتاری (Behavioral Bias) می‌شود.

 

با اکسران همراه باشید تا ببینیم تله سرمایه گذاری چیست و چطور می‌توانیم با اجتناب از سوگیری‌ها، شانس موفقیت در سرمایه‌گذاری را افزایش دهیم.

تله سرمایه گذاری چیست؟

تله سرمایه گذاری به دو بخش «شناختی» (Cognitive) و «عاطفی/ احساسی» (Emotional) تقسیم می‌شود. اکثر اوقات با ترکیبی از این دو مواجه هستیم که به آن «سوگیری رفتاری» (Behavioral Biases) گفته می‌شود. سوگیری به معنای این است که فرد به صورت ناخودآگاه تمایل دارد در یک موقعیت خاص، به شیوه‌ای خاص فکر یا رفتار کند. از آنجایی که سرمایه‌گذاری همیشه مملو از اطلاعات ناقص و طیف وسیعی از احتمالات است، سرمایه‌گذاران به راحتی در تله سوگیری گرفتار می‌شوند.

قانون اول: پول را هدر نده. قانون دوم: قانون اول را فراموش نکن.

وارن بافت

انواع تله های سرمایه گذاری

در حوزه سرمایه‌گذاری بسیاری از موارد خارج از کنترل ما هستند. گاهی به یک نتیجه خاص امیدوار هستیم اما به دلیل مسائل جانبی و شاید تصمیم‌های اشتباه هرگز نمی‌توانیم در مورد نتیجه مطمئن باشیم. سوگیری‌ها یا همان رفتارها و طرز فکر ناخودآگاه در موقعیت‌های خاص، میان‌برهایی برای تصمیم‌گیری به شمار می‌روند. نکته دیگر این است که اکثر سرمایه‌گذاران دچار سوگیری‌های عاطفی می‌شوند. برخی از این سوگیری‌ها را در ادامه با هم مرور می‌کنیم.

۱. اعتماد به نفس بیش از اندازه (Over Confidence)

اعتماد به نفس بیش‌از‌حد، مرگبارترین تله‌ سرمایه ‌گذاری است. سرمایه‌گذارانی که اعتماد بیش از اندازه‌ای به خودشان دارند، توانایی‌هایشان را بیش از حد واقعی برآورد می‌کنند. همچنین بدون درنظر گرفتن طیف گسترده‌ای از احتمالات، نسبت به نتایج خوش‌بین هستند. در نتیجه سوگیری اعتماد به نفس بیش‌از حد، انبوهی از اشباهات مانند تصمیم‌گیری آنی، پذیرش ریسک بیش از حد توان، معاملات افراطی و از بین‌بردن بخش عمده‌ای از سود را رقم می‌زند.

⛔ چطور در تله اعتماد به نفس بیش‌از‌حد گرفتار نشویم؟

در یک دفتر یادداشت، تصمیم‌های سرمایه‌گذاری و دلایل منطقی برای انتخاب‌های خاص خود را بنویسید. نتایج این تصمیمات و انتخاب‌ها را نیز یادداشت کنید. هر بار به این دفتر یادداشت سر بزنید، تصمیم‌ها و نتایج آن‌ها را بررسی کنید و ببینید آیا الگوی منفی وجود داشته است یا خیر.

۲. فومو (FOMO)

آیا با اصطلاح «تینا فومو» (TINA FOMO) آشنا هستید؟ “TINA” حروف اختصاری “There Is No Alternative” و به معنای این است که «هیچ جایگزینی وجود ندارد». اصطلاح «فومو» (FOMO) نیز کوتاه‌شده عبارت “Fear Of Missing out” و به معنای «ترس از دست دادن» است. هر دو اصطلاح نوعی سوگیری هستند و سرمایه‌گذار را به «رفتار گله‌ای» سوق می‌دهند. به طور مثال در دوره‌هایی که نرخ بهره پایین است، حتی با وجود قیمت‌ بالای سهام، سرمایه‌گذاران تصور می‌کنند چاره‌ای جز سرمایه‌گذاری در بازار سهام وجود ندارد. بنابراین زیرمجموعه کوچکی از بازار که شامل سهام شرکت‌های بزرگی مانند فیسبوک، آمازون، اپل، نتفلیکس و گوگل (به اختصار FAANG) است، بخش عمده‌ای از سرمایه دلاری سرمایه‌گذاران را جذب می‌کند. قیمت سهام این شرکت‌ها به دنبال تقاضای عمومی افزایش پیدا می‌کند و به «قیمت‌گذاری در حد کمال» “Priced For Perfection” می‌رسد.

⛔ چگونه از تله فومو در سرمایه‌گذاری جلوگیری کنیم؟

تاکتیک‌های جلوگیری از سوگیری فومو به سه گروه تقسیم می‌شوند:

• مراقب «پیش‌بینی‌ها و اخبار داغ» باشید. همه افراد از راننده تاکسی گرفته تا مربی ورزش و کارشناس برنامه‌های خبری حوزه کسب‌وکار، ادعا می‌کنند که یک ایده سرمایه‌گذاری عالی و راهکاری برای کسب سود سریع دارند. اما نکته این جا است که در این لحظه، دیگران هم همان چیزی را درمورد سرمایه‌گذاری روی یک سهم خاص می‌دانند که شما می‌دانید و انتظارات آن‌ها نیز طبق اخبار و اطلاعات فعلی است.
• به این نکته توجه داشته باشید که سهم مورد توجه بازار قیمت بالایی دارد و ممکن است در بلندمدت ارزش خود را حفظ نکند.
• یک برنامه سرمایه‌گذاری شخصی طراحی کنید و فارغ از رفتار گله‌ای به الگوی خود پایبند باشید.

۳. لنگر انداختن (Anchoring)

اصطلاح «لنگرانداختن» به این معنا است که فرد ارزش دلخواهی را برای یک دارایی مثلا یک خانه یا سهم در نظر می‌گیرد و از آن به عنوان مرجع استفاده می‌کند. تصور کنید ارزش هر سهم شرکت ABC به ۱۰۰ دلار می‌رسد. ما این سطح قیمتی را به عنوان اطلاعات تاریخی در نظر می‌گیریم و به اشتباه گمان می‌کنیم قیمت دوباره به این سطح می‌رسد یا فراتر می‌رود. نکته این است که امکان دارد این سهم قبلا بیش‌از‌حد قیمت‌گذاری شده‌ باشد یا اصول فاندامنتال شرکت در آینده تغییر پیدا کند.

⛔ چگونه از تله لنگرانداختن در سرمایه‌گذاری جلوگیری کنیم؟

این ضرب‌المثل ساده را همیشه به یاد داشته باشید: «عملکرد گذشته هیچ تضمینی برای نتایج آینده ندارد.»

۴. آشنایی (Familiarity)

طبق عادت، همیشه چیزهایی را انتخاب می‌کنیم که از قبل آن‌ها را می‌شناسیم. به همین دلیل برندهای مختلف میلیون‌ها دلار صرف تبلیغات می‌کنند. سوگیری «آشنایی» یک تله سرمایه‌گذاری است و ممکن است موجب نادیده‌گرفتن سایر گزینه‌های سرمایه‌گذاری‌ و احتمالا ارزشمند شود. افراد بسیاری که در تله آشنایی گرفتار می‌شوند، مقدار زیادی از سهام شرکت محل فعالیت خود را می‌خرند. بنابراین در صورتی که شرکت عملکرد ضعیفی داشته باشد، ریسک آنها هم دوبرابر می‌شود؛ چرا که احتمالا کار خود را نیز از دست می‌دهند. این تله ممکن است منجر به «سوگیری خانگی» هم شود. در این شرایط سرمایه‌گذار بر بازار داخلی تمرکز می‌کند و مزیت‌های مدیریت ریسک به کمک تنوع‌بخشی را از دست می‌دهد.

⛔ چطور از تله آشنایی جلوگیری کنیم؟

پتانسیل فرصت‌های سرمایه‌گذاری را نه بر اساس احساس راحتی، آشنایی و هم‌ذات‌پنداری، بلکه بر حسب معیارهای عینی ارزیابی کنید.

۵. تایید (Confirmation)

همه ما باورهای خاصی داریم و حاضر نیستیم حقایق دیگری را بپذیریم. اگر بر این باور باشیم که عرضه عمومی اولیه (IPO) سهام غول‌های فناوری همیشه سودآور هستند، احتمالا به امید یک سود کلان تا زمان بسته شدن بازار، تعداد زیادی سهم را به هر قیمتی می‌خریم. در حقیقت سرمایه‌گذار در تله تایید گرفتار شده است و فقط نمونه‌هایی را می‌بیند که فرضیه او را تایید می‌کنند.

⛔ چطور از تله تایید جلوگیری کنیم؟

همیشه با یک استدلال نقض، خود را به چالش بکشید. به طور مثال در نمونه بالا بگویید: «شرکت در عرضه عمومی اولیه شرکت‌های فناروی، یک روش راه کسب درآمد آسان برای سرمایه‌گذاران است. بله این فرضیه درست است، اما آیا در مورد فیسبوک هم صادق است؟»

۶. برخورداری یا مالکیت (Endowment)

ما نسبت به داشته‌هایمان حس عاطفی داریم و در نتیجه برای آن‌ها بیش از اندازه ارزش قائل می‌شویم؛ خواه این دارایی یک انگشتر یادگاری از مادربزرگ باشد یا سهام شرکت بزرگی مانند جنرال الکتریک. «اثر برخورداری» (Endowment Effect) یک تله سرمایه‌گذاری است که موجب می‌شود، سرمایه‌گذار به دارایی‌های خود وفادار بماند؛ زیرا رها کردن آن‌ها باعث درد عاطفی می‌شود. حتی زمانی که فرصت‌های بهتری وجود دارد، سرمایه‌گذار به دلیل ایجاد حس عاطفی به دارایی‌های خود، کماکان به سرمایه‌گذاری‌های غیرسود‌ده و نامناسب خود وفادار می‌ماند. ‌

⛔ چطور از تله اثر برخوداری جلوگیری کنیم؟

بهترین راه برای مقابله با این سوگیری احساسی، این است که هزینه فرصت از دست‌رفته سرمایه‌گذاری فعلی را بررسی کنید و ببینید آیا پول شما می‌تواند در جای دیگری بازده بهتری داشته باشد.

۷. وضع موجود (Que Status)

یک سرمایه‌گذار در دو موقعیت باید عملکرد درستی داشته باشد؛ یکی زمان خرید و دیگری موقع فروش. اگر زمان‌بندی اشتباهی برای خرید یا فروش داشته باشد، چه اتفاق می‌افتد؟ در صورتی‌که ارزش دارایی هچنان بالا (پایین) برود، چه می‌شود؟ تصمیم‌گیری در این خصوص سخت است، زیرا نتایج نامشخص هستند. گاهی تصور می‌کنید بهتر است هیچ کاری انجام ندهید و فقط وضع موجود را حفظ کنید. تله سرمایه‌گذاری «وضع موجود» یعنی اینکه سرمایه‌گذار به دلیل ترس از ضرر و احساس پشیمانی، از هرگونه تصمیم سرمایه‌گذاری خودداری می‌کند. بنابراین به جای پیشرفت، فرصت سرمایه‌گذاری را از دست می‌دهد.

⛔ چطور از تله سرمایه‌گذاری «وضع موجود» اجتناب کنیم؟

برای حل مشکل سوگیری وضع موجود، آزمایش معکوس را انجام دهید. اگر زمان به عقب برگردد، آیا همان سرمایه‌گذاری را انجام می‌دهید؟

سخن پایانی

گاهی سرمایه‌گذار به صورت ناخودآگاه تمایل دارد به یک روش خاص فکری یا رفتاری وفادار بماند. این سوگیری ممکن است ناشی از عوامل شناختی، عاطفی یا ترکیبی از هر دو باشد. اعتماد به نفس بیش از اندازه، ترس از دست دادن، لنگر انداختن، آشنایی، تایید، اثر برخورداری و وضع موجود نمونه‌هایی از سوگیری رفتاری هستند که سرمایه‌گذار را گرفتار تله سرمایه گذاری (Investing Trap) می‌کنند. نظر شما در مورد تله های سرمایه گذاری چیست؟ آیا در دوران فعالیت خود گرفتار این تله‌ها شده‌اید؟ راه موفقیت در رهایی از این تله‌ها چیست؟