لیکوئید استیکینگ چیست؟ نگاهی به پلتفرم‌های سهام‌گذاری نقدینه در اتریوم

یکی از بزرگ‌ترین مشکلات افرادی که در شبکه‌های اثبات سهام مانند اتریوم، سهام‌گذاری (staking) می‌کنند، این است که دارایی سهام‌گذاری‌شده تا زمانی‌که در شبکه قفل باشد، قابل‌استفاده نیست. اگرچه کاربران اتریوم می‌توانند از سود سهام‌گذاری برخوردار شوند، اما در حین سهام‌گذاری از فرصت سرمایه‌گذاری در دیفای باز می‌مانند. پلتفرم‌های لیکوئید استیکینگ (liquid staking) این مشکل را رفع کرده‌اند.

لیکوئید استیکینگ که به‌معنای «سهام‌گذاری نقدینه» است به نوعی از سهام‌گذاری گفته می‌شود که نقدینگی دارایی کاربران را با وجود قفل‌شدن در پلتفرم‌های سهام‌گذاری، حفظ می‌کند. به‌عبارت دیگر، کاربران به کمک پروتکل‌های لیکوئید استیکینگ می‌توانند با دارایی خود هم‌زمان سهام‌گذاری کنند و در فعالیت‌های دیفای مشارکت داشته باشند.

در این مقاله به کمک مطلبی از وب‌سایت کوین‌گیکو ابتدا به عملکرد پروتکل‌های لیکوئید استیکینگ و اهمیت آنها در افزایش تمایل کاربران به سهام‌گذاری نگاهی داریم. سپس، عملکرد پنج پلتفرم‌ ارائه‌دهنده لیکوئید استیکینگ لیدو فایننس، راکت پول، فراکس فایننس، استِیفای و استِیدِر را بررسی می‌کنیم. اگر برایتان جالب است بدانید چگونه می‌توان هم‌زمان با سهام‌گذاری، در دیفای هم سرمایه‌گذاری کرد، در ادامه این مقاله با ما همراه باشید.

لیکوئید استیکینگ چیست؟

کاربران با سهام‌گذاری خود در شبکه‌های اثبات سهام می‌توانند در پاداش سهام‌گذاری سهیم باشند. بااین‌حال، دارایی‌های سهام‌گذاری‌شده در شبکه قفل می‌شوند و کارایی دیگری ندارند. لیکوئید استیکینگ این مشکل را با ارائه توکن‌های مشتقه‌ای که معادل با دارایی‌های سهام‌گذاری‌شده هستند، حل می‌کند. کاربران می‌توانند این توکن‌ها را در فعالیت‌های دیفای مورداستفاده قرار دهند و علاوه‌بر دریافت پاداش سهام‌گذاری، به‌وسیله آنها هم کسب سود کنند.

واژه لیکوئید (liquid) در لغت به‌معنای «نقدینه» است. بنابراین، لیکوئید استیکینگ را می‌توانیم «سهام‌گذاری نقدینه» معنی کنیم؛ به‌عبارت دیگر، به کمک پلتفرم‌های لیکوئید استیکینگ نقدینگی دارایی‌های سهام‌گذاری‌شده حفظ می‌شود و هنوز می‌توان از آنها در سایر فرایندهای دیفای استفاده کرد.

لیکوئید استیکینگ جدیدترین و داغ‌ترین موضوع در فضای امور مالی غیرمتمرکز است، زیرا به کاربران اجازه می‌دهد سود حاصل از سهام‌گذاری خود را در این شبکه به حداکثر برسانند. اما لیکوئید استیکینگ چگونه می‌تواند به بلاک چین اتریوم، فرایند سهام‌گذاری و افزایش مشارکت کاربران کمک کند. برای پاسخ به این پرسش، بد نیست به سازوکار فعلی الگوریتم اجماع بلاک چین اتریوم نگاهی اجمالی داشته باشیم.

لیکوئید استیکینگ و اتریوم

با به‌روزرسانی مرج (The Merge) اتریوم ۲.۰، این بلاک چین به‌طور کامل به یک زنجیره اثبات سهام تبدیل شد. اکنون، کاربران می‌توانند با سهام‌گذاری اتر، علاوه‌‌بر تأمین امنیت شبکه، پاداش سهام‌گذاری دریافت کنند که سودی بین ۳ تا ۶ درصد در سال ارائه می‌کند.

بیشتر بخوانید: بهترین استخر استیکینگ برای سهام‌گذاری؛ کجا ارزهایم را استیک کنم؟

سود حاصل از سهام‌گذاری بخشی از اقتصاد توکنی (توکنومیکس) اتریوم است که در لایه اجماع، برای اعتبارسنجی و تولید بلاک طراحی شده است. این سود متشکل از کوین‌های جدید اتر به‌عنوان پاداش بلاک و بخشی از کارمزد تراکنش‌هایی است که به‌واسطه الگوریتم اثبات سهام اعتبارسنجی می‌شوند.

این مسئله مدل امنیتی اتریوم را به‌طور کامل تغییر داده است. پیش‌تر در مدل اثبات کار اتریوم، فقط ماینرهای متخصص می‌توانستند پاداش دریافت کنند. پس از به‌روزرسانی مرج و تغییر الگوریتم از اثبات کار به اثبات سهام، اکنون هرکسی که دارایی اتر خود را به‌واسطه هر اعتبارسنجی سهام‌گذاری کند، می‌تواند پاداش به دست آورد.

بااین‌حال، سهام‌گذاران در فاز مرج قادر به برداشت اترهای سهام‌گذاری‌شده خود نبودند. مرحله بعدی تکامل اتریوم به‌نام به‌روزرسانی شانگهای (Shanghai Upgrade) این اختیار را به سهام‌گذاران داد تا اترهای سهام‌گذاری‌شده خود را برداشت کنند.

به‌روزرسانی شانگهای و تأثیر آن بر سهام‌گذاری‌ اتریوم

اگرچه بعد از به‌روزرسانی شانگهای، سهام‌گذاران قادرند هرزمان که می‌خواهند اترهای سهام‌گذاری‌شده خود را برداشت کنند، اما باز هم اترهایی که سهام‌گذاری می‌شوند، بلااستفاده باقی می‌مانند و کاربرد خاصی در دیفای یا حوزه‌های مشابه ندارند. این مسئله از نظر کارایی سرمایه چندان باب میل سهام‌گذاران نیست.

براساس آمار پلتفرم استیکینگ‌ریواردز (StakingRewards)، درحال‌حاضر حتی پس از به‌روزرسانی شانگهای فقط ۱۴.۸۷ درصد از عرضه اتر در گردش است. این میزان در مقایسه با سایر کوین‌ها و توکن‌های مبتنی بر اثبات سهام به‌شکل قابل‌توجهی کمتر است.

به نظر می‌رسد پس از به‌روزرسانی شانگهای، لیکوئید استیکینگ اتریوم روندی روبه‌رشد را طی می‌کند؛ زیرا هرفردی می‌تواند به‌راحتی وارد سهام‌گذاری شود یا سرمایه خود را برداشت کند. چالش برداشت سهام تا پیش‌ از به‌روزرسانی شانگهای یکی از موانع اصلی دربرابر سهام‌گذاری اتر بود.

البته، هنوز این احتمال وجود دارد که بسیاری از افرادی که پیش‌تر اتریوم سهام‌گذاری کرده بودند، بخواهند دارایی خود را برداشت کنند و بالاخره پس از چندسال قفل‌بودن، آنها را بفروشند. این مسئله ممکن است تاحدی باعث افت قیمت و منفی‌شدن احساسات بازار در کوتاه‌مدت شود. بااین‌همه، باید ببینیم داده‌ها چه‌چیزی را نشان می‌دهند.

با مقایسه قیمت اتریوم در زمان سهام‌گذاری اتر و حال‌حاضر، مشخص می‌شود اکثر افرادی که اتر سهام‌گذاری‌ کرده بودند، اکنون در ضرر هستند. این مسئله ممکن است آنها را تشویق به ادامه نگهداری دارایی خود کند و به‌طور بالقوه روایت صعودی برای اتریوم را ادامه دهد.

چرا تقاضا برای لیکوئید استیکینگ زیاد است؟

ماهیت قفل‌شده اتر به سهام‌گذاران اجازه نمی‌دهد دارایی خود را حین سهام‌گذاری برداشت کنند و در اختیار داشته باشند. بنابراین، پلتفرم‌های لیکوئید استیکینگ ابداع شدند تا به کاربران نوعی توکن به‌عنوان رسید سهام‌گذاری ارائه دهند. این توکن رسید، یک دارایی مشتق‌شده از اترهای سهام‌گذاری‌شده کاربران است و مشتق سهام‌گذاری‌ نقدینه (Liquid Staked Derivative) یا به‌اختصار LSD نامیده می‌شود.

توکن LSD توکنی نقدینه و مشابه با سایر توکن‌های دیجیتال، کاملاً تعویض‌پذیر، قابل‌انتقال و کسری است. این توکن مشتق‌شده، نقدینگی اتر سهام‌گذاری‌شده را به کاربر بازمی‌گرداند، زیرا ارزشی مشابه با اتر سهام‌گذاری‌شده (دارایی پایه) دارد.

با توکن LSD، کاربر می‌تواند به‌صورت غیرمستقیم از اتر سهام‌گذاری‌شده خود در فعالیت‌های دیفای مانند تأمین نقدینگی، وام‌دهی، وثیقه‌گذاری و سایر موارد استفاده کند. به‌این‌ترتیب، علاوه‌بر سود حاصل از سهام‌گذاری، امکان کسب سود بیشتر از طریق توکن LSD هم فراهم می‌شود.

پروتکل‌های لیکوئید استیکینگ

پروتکل‌های ارائه‌دهنده لیکوئید استیکینگ در ازای کمکی که به شما می‌کنند تا نقدینگی دارایی‌های سهام‌گذاری‌شده خود را در اختیار داشته باشید، بین ۵ تا ۱۰ درصد از پاداش سهام‌گذاریتان را به‌عنوان کارمزد خدمات دریافت می‌کنند. بااین‌حال، این پلتفرم‌های خطرها و دردسرهای ناشی از سهام‌گذاری را کاهش و امکان بیشینه‌کردن سود سهام‌گذاری را افزایش می‌دهند.

درکل، هرچه توکن‌های LSD اتر بیشتر شوند، سود بیشتری عاید پلتفرم‌های سهام‌گذاری نقدینه می‌شود که درمجموع برای این صنعت عاملی صعودی و مثبت است. گفتنی است در همین راستا، کیف پول متامسک هم به‌صورت مستقیم ویژگی لیکوئید استیکینگ را به قابلیت‌های کیف پول خود افزوده است تا کاربران راحت‌تر اتر سهام‌گذاری کنند. درحال‌حاضر، متامسک از پلتفرم‌های لیکوئید استیکینگ لیدو و راکت پول پشتیبانی می‌کند؛ همچنین، انتظار می‌رود این کیف پول در آینده از پروتکل‌های بیشتری پشتیبانی کند.

اکنون، اگر به قابلیت‌های توکن‌های LSD علاقمند شده‌اید، بهتر است با هم مروری بر چند مورد از موفق‌ترین پروتکل‌های سهام‌گذاری نقدینه داشته باشیم.

لیدوفایننس (Lido Finance)

بدون شک، پلتفرم لیدوفایننس درحال‌حاضر پیشتاز صنعت لیکوئید استیکینگ محسوب می‌شود. لیدو اولین ارائه‌دهنده لیکوئید استیکینگ بود که در سال ۲۰۲۰ پس از فعال‌شدن زنجیره بیکن اتریوم به راه افتاد و تابه‌امروز، اکثریت بازار را در دست دارد.

لیدوفایننس چگونه کار می‌کند؟

در ازای واریز اتر در صفحه سهام‌گذاری لیدو، توکن‌های stETH دریافت می‌کنید که نوعی رسید از پلتفرم لیدو محسوب می‌شوند و نشان‌دهنده میزان اتر سهام‌گذاری‌شده شما هستند. توکن‌های stETH درواقع همان توکن‌های LSD پلتفرم لیدو هستند. این توکن‌ها به شما اجازه می‌دهند در پلتفرم‌های دیفای مشارکت کنید.

همچنین، می‌توانید توکن‌های stETH را نگه دارید تا پاداش‌های سهام‌گذاری‌ اتر را به شکل stETH و به‌صورت خودکار در کیف پول خود جمع کنید. لیدو ۱۰ درصد از پاداش سهام‌گذاری اتر را دریافت و آن را بین اپراتورهای نود و خزانه دائوی خود تقسیم می‌کند.

گفتنی است توکن‌ stETH یک توکن ریبیس (rebase) است؛ یعنی عرضه در گردش آن متناسب با کاهش یا افزایش قیمت کم یا زیاد می‌شود تا درنهایت، ارزشی معادل با ارزش اتریوم داشته باشد. این ویژگی سبب بروز مشکلاتی در شیوه عرضه توکن stETH شد، زیرا پاداش سهام‌گذاری در قالب stETH سبب افزایش موجودی این توکن می‌شد.

دراین‌حالت، برای ایجاد تعادل قیمت، موجودی توکن باید کاهش می‌یافت؛ اما کاهش عرضه توکن stETH پس از به‌کارگیری توکن در استخرهای تأمین نقدینگی که باید موجودی ثابتی داشته باشند، با موانعی همراه بود. ازاین‌رو، لیدو نوعی توکن stETH رپدشده به‌نام wstETH عرضه کرد که به‌جای افزایش موجودی، فقط ارزش آن به‌مرور زمان بیشتر می‌شود.

توکن LSD لیدوفایننس چقدر موفق بوده است؟

براساس آمار پلتفرم دون (Dune)، لیدو درحال‌حاضر بیش از ۴.۶۴ میلیون اتر سهام‌گذاری‌شده دارد که اگر قیمت دلاری اتر را ۱۵۵۰ دلار درنظر بگیریم، ارزش دلاری اترهای سهام‌گذاری‌شده در لیدوفاینس معادل با حدود ۷,۱۹۲,۰۰۰,۰۰۰ دلار است. این میزان را باید ضربدر بازده سهام‌گذاری فعلی ۵ درصدی و کارمزد کمیسیون ۱۰ درصدی این پلتفرم کنیم تا بازده سالیانه لیدوفایننس به دست آید. نتیجه خیره‌کننده برای این پلتفرم، بیش از ۳۲ میلیون دلار بازده سالیانه و ۸۷ هزار دلار بازده روزانه است.

در‌حال‌حاضر، لیدو با بیش از ۱۱ میلیارد دلار ارزش کل قفل‌شده، برترین پروتکل دیفای اتریوم محسوب می‌شود. این میزان ۵ برابر ارزش کل ۲.۳۳ میلیارد دلاری رقیب بعدی لیدو یعنی کوین‌بیس است. همچنین، باید اضافه کنیم که لیدو حدود ۳۱ درصد از کل اتر سهام‌گذاری‌شده و ۷۲.۹ درصد از سهم بازار پروتکل‌های لیکوئید استیکینگ را در اختیار دارد.

بد نیست اشاره کنیم که لیدوفایننس توکنی بومی به‌نام LDO نیز دارد که از ابتدای سال تاکنون روند روبه‌رشدی را طی کرده و از ۱ دلار تا حدود ۳.۳ دلار رشد داشته است. درحال‌حاضر، این توکن با قیمت ۱.۹ دلار معامله می‌شود. همچنین، حدود ۸۷ درصد از توکن‌های LDO درگردش است و فقط ۱۳ درصد از عرضه کل این توکن هنوز عرضه نشده که درمقایسه با سایر توکن‌های LSD رقم کمتری محسوب می‌شود.

خطرهای لیدو

اگرچه آمار و ارقامی که اشاره کردیم، چشمگیر و حاکی از موفقیت پلتفرم لیکوئید استیکینگ لیدوفایننس هستند، اما دغدغه مهمی برای جامعه اتریوم ایجاد کرده‌اند. زیرا، یک نهاد واحد که مقدار زیادی اتر در دست دارد، ممکن است امنیت کل شبکه را تهدید کند.

دنی رایان (Danny Ryan)، محقق‌ بنیاد اتریوم هم در مقاله اخیر خود از خطر توکن‌های LSD صحبت کرد. او اظهار داشت از آنجا که اکثریت قدرت سهام‌گذاری حال‌حاضر اتریوم در پلتفرم لیدو متمرکز شده، اگر کنترل این شبکه از ۳۳ درصد بیشتر شود، حمله متمرکز به شبکه امکان‌پذیر می‌شود.

این حمله تحت‌عنوان حمله متمرکز یک‌سوم هم شناخته می‌شود و یکی از ایرادات اکوسیستم اثبات سهام اتریوم است. ازاین‌رو، لیدو و جامعه اتریوم درحال مذاکره بر سر روش‌هایی به‌منظور افزایش تمرکززدایی این پروتکل هستند.

راکت پول (Rocket Pool)

پس از لیدو فایننس، راکت پول یکی از بزرگ‌ترین پروتکل‌های لیکوئید استیکینگ اتریوم محسوب می‌شود که بیشتر روی تمرکززدایی کار می‌کند، مسئله‌ای که فعلاً گریبان‌گیر لیدو فایننس است.

درحال‌حاضر، ارزش کل قفل‌شده در راکت پول حدود ۱.۲۴ میلیون دلار است که شامل حدود ۵.۵ درصد از واریزی‌های سهام‌گذاری اتر می‌شود. گفتنی است این میزان به‌شکل روزافزونی درحال رشد است.   

راکت پول چگونه کار می‌کند؟

برای بررسی شیوه عملکرد راکت پول، بهتر است از زاویه‌دید اپراتورهای نود به ماجرای سهام‌گذاری نگاه کنیم.

درحال‌حاضر، هر کاربر می‌تواند با سهام‌گذاری ۳۲ اتر، به نود سهام‌گذار بلاک چین اتریوم تبدیل شود. بااین‌حال، خرید و سهام‌گذاری ۳۲ اتر برای بسیاری از علاقمندان به ارزهای دیجیتال تصمیم دشواری است، زیرا با قیمت فعلی اتریوم مبلغی حدود ۶۰ هزار دلار (۲ میلیارد و ۹۰۰ میلیون تومان) تمام می‌شود.

نقدینگی و زیرساخت راکت پول به کاربران اجازه می‌دهد بدون نیاز به دانش فنی، کار سهام‌گذاری یا برداشت سهام خود را انجام دهند. مهم‌تر از این، کاربران راکت پول می‌توانند به‌راحتی یک نود راکت پول اجرا کنند؛ این برخلاف پلتفرم لیدو است که فقط به دارندگان توکن LDO اجازه می‌دهد اپراتور نود جدید اضافه کنند.

برای تبدیل‌شدن به نود راکت پول به حداقل ۱۶ اتر و مقداری توکن بومی RPL به ارزش ۱.۶ اتر احتیاج است. این میزان فقط نیمی از مقدار اتر موردنیاز برای تبدیل‌شدن به یک نود اتریوم خارج از این پروتکل است. در آینده، قرار است میزان اتر لازم برای ایجاد یک نود در راکت پول کاهش یابد تا موانع ورود کاربران کمتر و شبکه هم غیرمتمرکزتر شود.  

باید اشاره کنیم که ۱۶ اتر باقیمانده برای سهام‌گذاری با دارایی سهام‌گذاران دیگری که به‌دنبال پیوستن به این شبکه غیرمتمرکز از نودهای اتریوم هستند، ادغام می‌شود. همچنین، سهام‌گذاران در ازای قفل‌کردن دارایی خود در پروتکل راکت پول توکن rETH دریافت می‌کنند که ارزش آن مشابه با توکن wstETH در پلتفرم لیدو، پیوسته افزایش می‌یابد.

همچنین علاوه‌بر پاداش سهام‌گذاری ۱۶ اتر، اپراتورهای نود راکت پول پاداش اضافه‌ای درقالب توکن RPL دریافت می‌کنند که نسبت به سهام‌گذاری انفرادی سود بیشتری محسوب می‌شود. البته باید اشاره کنیم، این پلتفرم بین ۵ تا ۲۰ درصد کارمزد خدمات هم از پاداش سهام‌گذاری کسر می‌کند و تمام آن را بین اپراتورهای نود پلتفرم توزیع می‌کند.

توکن RPL به روند مدیریت غیرمتمرکز این پروتکل کمک می‌کند و برای دسترسی آسان‌تر، از اواسط ژانویه ۲۰۲۳ در صرافی بایننس فهرست شده است.

خطرهای راکت پول

از آنجا که راکت پول پلتفرمی بدون نیاز به مجوز است، هر فردی می‌تواند به این شبکه ملحق شود. بااین‌حال، این ویژگی ممکن است خطر پیوستن کاربران مخرب را هم افزایش دهد. بنابراین، به‌منظور محافظت از امنیت شبکه، اپراتورهای نود در راکت پول باید حداقل ۱۰ درصد و حداکثر ۱۵۰ درصد از مقدار اتر سهام‌گذاری‌شده خود را درقالب توکن RPL به‌عنوان بیمه در برابر اسلشینگ (slashing) یا جریمه‌های دیگر واریز کنند. اسلشینگ جریمه شبکه برای نودهایی است که عملکرد صادقانه‌ای ندارند.

پروتکل راکت پول برای تشویق اپراتورهای نود به وثیقه‌گذاری مقدار بیشتری توکن RPL، پاداش بیشتری درنظرگرفته است. باید اشاره کنیم که توکن RPL هیچ عرضه ثابتی ندارد و ۷۰ درصد از عرضه کل این توکن صرف ارائه پاداش به کاربران می‌شود. همچنین، ۱۵ درصد از عرضه کل به دائوی اوراکل (Oracle DAO) راکت پول تعلق می‌گیرد و ۱۵ درصد دیگر به خزانه پروتکل ارسال می‌شود.

ناگفته نماند که رشد قیمت توکن RPL نسبت به توکن لیدو کمتر است، زیرا راکت پول ۱۰۰ درصد از کارمزد کمیسیون خود را به اپراتورهای نود اختصاص می‌دهد و فقط از عرضه توکن RPL درآمد کسب می‌کند. اگرچه این شیوه کسب درآمد پروتکل راکت پول درمقایسه با پروتکل لیدو چندان کارآمد به نظر نمی‌رسد، اما همین مسئله راکت پول را به جایگزینی جذاب برای اعتبارسنج‌هایی تبدیل کرده است که به‌دنبال کسب سود بیشتر هستند.

اگر ارزش توکن RPL به‌دلیل ارائه پاداش زیاد افت کند، اپراتورهای نود مجبور می‌شوند برای وثیقه‌گذاری توکن RPL بیشتری خریداری کنند. این مسئله چندان به نفع سهام‌گذاران نیست و کاهش قیمت RPL هم می‌تواند اعتبار و اعتماد به پروتکل را کمتر کند. نتیجه، کاهش تعداد اپراتورهای نود راکت پول خواهد بود.

با وجود این، راکت پول هنوز هم به‌اندازه محبوبیت دارد که در جایگاه دومین ارائه‌دهنده خدمات لیکوئید استیکینگ اتریوم جای بگیرد. همچنین، در راستای کاهش خطر متمرکزشدن پلتفرم لیدو، احتمال دارد بخشی از سهم بازار لیدو به راکت پول تعلق بگیرد. اما هنگامی‌که پای رقبای جذاب‌تری مانند فراکس به میدان باز می‌شود، آیا راکت پول باز هم می‌تواند به پیشتازی ادامه دهد؟ برای پاسخ به این پرسش، بهتر است نگاهی به فراکس فایننس داشته باشیم.

فراکس فایننس (Frax Finance)

توکن بومی فراکس شِیر (Frax Share) با نماد FXS کار خود را به‌عنوان استیبل کوین FRAX آغاز کرد. اما تیم توسعه فراکس به یک محصول بسنده نکرد و به‌تدریج، صرافی غیرمتمرکز مبتنی بر بازارساز خودکار فراکس سواپ (Fraxswap)، بازار پول فراکس‌لِند (Fraxlend) و استیبل‌کوین وابسته به تورم فراکس پرایس ایندکس (Frax Price Index) را ساخت. جدیدترین محصول این مجموعه، سرویس سهام‌گذاری نقدینه اتریوم است که در ازای اترهای سهام‌گذاری‌شده کاربران، توکن LSD به‌نام frxETH ارائه می‌دهد.

در ژانویه ۲۰۲۳، اتر سهام‌گذاری‌شده در فراکس‌ فایننس تا ۴۰ درصد افزایش یافت که رشد قابل‌توجهی نسبت به هر پروتکل LSD دیگری را نشان می‌دهد. از آن زمان، فراکس جایگاه خود را به‌عنوان یکی از برترین ارائه‌دهندگان لیکوئید استیکینگ به دست آورده است.

یکی از دلایل رشد فراکس، بازده ۶ تا ۱۰ درصدی سهام‌گذاری است که از پاداش ۵ درصدی سایر پروتکل‌های لیکوئید استیکینگ بیشتر است علاوه‌براین، تأمین نقدینگی استخر frxETH/ETH نیز حدود ۱۰ درصد بازده به همراه دارد که درقالب توکن‌های CVX، CRV و FXS پرداخت می‌شود. بنابراین، این پروتکل نیاز چندانی به افزایش عرضه توکن FXS ندارد و خطر تورم بیش‌ازحد این توکن و کاهش قیمت آن هم کمتر می‌شود.

بد نیست اشاره کنیم توکن CVX دارایی بومی پروتکل دیفای کانوکس فایننس (Convex Finance) و توکن CRV دارایی بومی صرافی غیرمتمرکز کِروفای (Curve.fi) است که همکاری‌های نزدیکی با پروتکل فراکس فایننس دارند.

البته، سود حاصل از سهام‌گذاری در پروتکل فراکس شامل درصد کمی پاداش FXS می‌شود. این میزان برای ایجاد حلقه بازخوردی مثبت درحدی که بتواند قیمت FXS را افزایش و سود سهام‌گذاری را بیشتر کند، کافی است. نتیجه چنین فرایندی، افزایش تمایل سهام‌گذاران به سهام‌گذاری از طریق پروتکل فراکس است که می‌تواند ارزش این پروتکل را افزایش دهد.  

بعید نیست رشد حیرت‌انگیز ۳۰۰ درصدی سه‌ماهه اول این توکن به‌علت این ویژگی پروتکل باشد. همچنین، باید اشاره کنیم از عرضه کل FXS، حدود ۷۲ درصد در گردش است.

فراکس فایننس چگونه کار می‌کند؟

با سهام‌گذاری اتر در فراکس فایننس، توکن frxETH دریافت می‌کنید که توکن LSD این پروتکل است. بااین‌حال، برخلاف لیدو فایننس یا راکت پول، ارزش و موجودی توکن‌های frxETH با فرایند خاصی مانند ریبیس تنظیم نمی‌شود. برای کسب بازده با توکن frxETH، باید آن را در پروتکل فراکس سهام‌گذاری کنید تا sfrxETH به دست آورید. این توکن سالیانه حدود ۶.۶۳ درصد رشد قیمت تجربه می‌کند که نسبت به رشد ۵ درصدی توکن wstETH پلتفرم لیدو و رشد ۴.۴ درصدی توکن rETH پلتفرم راکت پول، رقم بهتری محسوب می‌شود.

دلیل برتری سود توکن sfrxETH نسبت به سایر توکن‌های LSD اتریوم، نبود نیاز به سهام‌گذاری frxETH در نود اعتبارسنج برای دریافت پاداش است. درواقع، تمام سود حاصل از توکن‌های سهام‌گذاری‌نشده frxETH به sfrxETH تعلق می‌گیرد. بنابراین، هرچه frxETH کمتری سهام‌گذاری شود، سود سالیانه sfrxETH بیشتر می‌شود.

علاوه‌براین، در مقایسه با پلتفرم‌های LSD رقیب، فراکس از مقادیر زیادی جفت‌ارز CRV/CVX در خزانه شرکت خود سود می‌برد. فراکس این دارایی‌ها را در پروتکل کانوکس فایننس سرمایه‌گذاری می‌کند تا سود بیشتری به دست آورد. بنابراین، می‌توانیم بگوییم توکن LSD فراکس درحال‌حاضر درآمد بیشتری نسبت به محصولات رقیب در بازار دارد. این توکن همچنین، نقدینگی در پلتفرم کِرو را هم افزایش می‌دهد.

برای کسب سود بیشتر، کاربران هم می‌توانند توکن‌های frxETH خود را در کانوکس سرمایه‌گذاری کنند تا از سود سالیانه ۱۰ درصد بهره‌مند شوند. با توجه به سود بالای این فرایند، برخی کاربران آن را نسبت به سهام‌گذاری frxETH و دریافت sfrxETH ترجیح می‌دهند که همان‌طور که اشاره کردیم به افزایش سود سالیانه برای sfrxETH می‌انجامد.

علاوه‌براین، برخلاف لیدو یا راکت پول، پروتکل فراکس محصول وام‌دهی ویژه خود را دارد که به این پروتکل اجازه می‌دهد کارمزد وام‌دهی را نگه دارد و آن را به خزانه فراکس اضافه کند. همچنین، فراکس الگویی برای توزیع کارمزد سهام‌گذاری دارد که ۸۰ درصد از آن را به دارندگان توکن دیفای veFXS پروتکل فراکس اختصاص می‌دهد و ۲۰ درصد را به استخر بیمه‌ای می‌فرستد که مدیریت ریسک پروتکل را برعهده دارد. 

خطرهای فراکس

فراکس اولین پروتکل استیبل کوین الگوریتمی کسری بود که دارایی یواس‌دی کوین کاربران را دریافت می‌کرد و با سوزاندن FXS توکن FRAX ایجاد می‌کرد. پس از ماجرای پرحاشیه سقوط لونا، به‌خوبی می‌دانیم که استیبل‌ کوین‌های الگوریتمی با چه خطرهای بالقوه‌ای همراه هستند. بااین‌همه، ۹۰ درصد از وثیقه مدل کسری فراکس از یواس‌دی کوین تأمین می‌شود. به‌این‌ترتیب، در بدترین حالت اگر ارزش FXS به صفر برسد، فراکس فقط ۱۰ درصد دچار افت قیمت می‌شود.

علاوه‌براین، نقدینگی فراکس در پروتکل کرو قابل‌ملاحظه است و می‌تواند به حفظ ثبات قیمت این دارایی کمک کند. همچنین، همکاری فراکس و پروتکل کرو سبب افزایش تقاضا و دسترس‌پذیری توکن FRAX و جذب کاربران بیشتر به این پروتکل می‌شود که عامل موثر دیگری در حفظ ثبات قیمت دارایی است.

جالب است بدانید که میزان انحراف ۰.۵ درصدی قیمت فراکس طی سه ماه گذشته کمتر از ۰.۶۶ درصد بوده است. این میزان حتی از ثبات ۰.۸۴ درصدی یواس‌دی کوین هم بیشتر است. علاوه‌براین، ارزش فراکس در طول بحران استیبل کوین ترا هم ثابت باقی ماند که می‌تواند اعتماد سرمایه‌گذاران را به این دارایی بیشتر کند. 

خطر دیگر این است که با افزایش ارزش کل قفل‌شده استخر frxETH/ETH در پلتفرم کرو، پاداش بین افراد بیشتری توزیع می‌شود که می‌تواند باعث کاهش سود سالیانه پروتکل شود و سرمایه‌گذاران کمتری را به سهام‌گذاری در فراکس ترغیب کند. بااین‌حال، سهم فعلی بازار frxETH هنوز تک‌رقمی و نشان‌دهنده پتانسیل رشد این توکن است. گفتنی است سازوکار توکن frxETH نیز در اکوسیستم فراکس فعلاً برای دارندگان این توکن و توکن FXS کاملاً مفید و سودآور است.

استِیفای (StaFi)

پروتکل استیفای یکی از اولین پلتفرم‌های لیکوئید استیکینگ است که کار خود را حدود سال ۲۰۲۰ آغاز کرد. واژه استیفای درواقع کوتاه‌شده عبارت «استیکینگ فایننس» است.

استیفای صرافی غیرمتمرکزی به‌نام آرسواپ (rSwap) روی اتریوم دارد؛ بااین‌حال، بخش زیادی از نقدینگی آن در پلتفرم کرو سرمایه‌گذاری شده است. همچنین، استیفای حدود ۲۷ میلیون دلار (۰.۳ درصد) از ارزش کل سهام‌گذاری‌شده اتریوم را در اختیار دارد.

توکن بومی FIS استیفای هم طی یک ماه اول سال با رشدی چهار برابری به سقف ۸۰ سنت رسید. البته، در زمان نگارش این مقاله، این توکن با قیمتی حدود ۳۰ سنت معامله می‌شود.

استیفای چگونه کار می‌کند؟

در این پلتفرم، کاربران می‌توانند با سهام‌گذاری توکن‌های اتر خود، توکن‌های پاداش rETH دریافت کنند. همچنین، اعتبارسنج‌ها هم می‌توانند شبیه به پروتکل راکت پول نود راه‌اندازی کنند؛ با این اختلاف که در استیفای، کاربران فقط به ۴ اتر برای راه‌اندازی نود احتیاج دارند و ۲۸ اتر دیگر توسط کاربران دیگر تأمین می‌شود.

سود سالیانه سهام‌گذاری در استیفای نسبتاً پایین و ۳.۴ درصد است و سود سالیانه اعتبارسنجی ۵.۲۵ درصد محاسبه می‌شود. بااین‌حال، استیفای به دارایی کمتری (یک‌چهارم دارایی موردنیاز در راکت پول) برای اعتبارسنجی احتیاج دارد.

علاوه‌براین، این پروتکل گزینه اعتبارسنج قابل‌اعتماد هم ارائه می‌دهد که نیازمند هیچ سرمایه‌ای نیست. بااین‌حال، این گزینه به مجوز و یک اپلیکیشن مخصوص احتیاج دارد. گفتنی است از نظر کارمزد، کمیسیون استیفای با فرمول ۱۰ درصد از پاداش سهام‌گذاری منهای کمیسیون اعتبارسنجی محاسبه می‌شود که مشابه با سایر پروتکل‌های لیکوئید استیکینگ است. باید اشاره کنیم این پلتفرم ۰.۲ درصد کارمزد هم از توکن‌های بازیابی‌شده کسر می‌کند.

خطرهای استیفای

از آنجا که استیفای فقط به ۴ اتر برای اعتبارسنجی احتیاج دارد و حد نصاب شبکه اتریوم برای اعتبارسنج‌شدن ۳۲ اتر است، تأمین ۲۸ اتر بعدی ممکن است نیازمند کمی زمان باشد. درمدتی که فرایند تأمین ۲۸ اتر طول می‌کشد، دارایی اعتبارسنج‌ها و کاربران پاداشی کسب نخواهد کرد. بااین‌همه، توکن‌های اتر تمام سرمایه‌گذاران بلافاصله به rETH تبدیل می‌شوند و در طول زمان، ارزش بیشتری پیدا می‌کنند.

از نظر اقتصاد توکنی، حدود ۵۰ درصد از توکن‌های استیفای هنوز عرضه نشده است که در مقایسه با همین میزان در توکن‌های بومی لیدو و فراکس، به‌ترتیب ۱۷ درصد و ۲۸ درصد بیشتر است. 

استِیدر (Stader)

پروتکل استیدر کار خود را ابتدا با ارائه راهکارهای لیکوئید استیکینگ در بلاک چین ترا آغاز کرد. پس از سقوط این بلاک چین در مه ۲۰۲۲، تیم استیدر فرمان را به سمت چندزنجیره‌ای‌شدن چرخاند. درحال‌حاضر، استیدر از بلاک چین‌های زنجیره هوشمند بایننس، نیِر، هدرا، فنتوم، نسخه دوم ترا و البته اتریوم پشتیبانی می‌کند. این پلتفرم برای سهام‌گذاری اتر به کاربران خود توکن ETHx به‌عنوان توکن LSD ارائه می‌کند.

ارزش بازار استیدر حدود ۲۲.۲۷ میلیون دلار و ارزش کل قفل‌شده آن حدود ۸۹.۷۷ میلیون دلار است.

قیمت توکن بومی SD این پلتفرم هم از ابتدای سال تاکنون رشد قابل‌ملاحظه‌ای را تجربه کرده است.

استیدر چگونه کار می‌کند؟

پروتکل استیدر از یک معماری چنداستخری در لایه اپراتور نود استفاده می‌کند. این استخرها شامل استخر بدون نیاز به مجوز (Permissionless Pool)، استخر مجوزدار (Permissioned Pool) و استخر فناوری اعتبارسنجی توزیع‌شده (DVT Pool) می‌شوند.

استخر بدون نیاز به مجوز بیشتر مخصوص اپراتورهای نود مستقل یا سهام‌گذاران خانگی است که هدف تمرکززدایی شبکه را نیز به پیش می‌برند. هر کاربر قادر است با فقط ۴ اتر در این استخر نود اجرا کند. در استخر مجوزدار، نودها باید مورد تأیید جامعه باشند. این نودها نهادهای معتبری هستند که کارایی بالا و نیت صادقانه خود را پیش‌تر اثبات کرده‌اند.

همچنین، در استخر فناوری اعتبارسنجی توزیع‌شده هم وظایف یک اعتبارسنج بین چندین اپراتور نود تقسیم می‌شود. نودهای این استخر به سرمایه کمتری برای شروع کار احتیاج دارند و می‌توانند تا حد بیشتری از خطرهایی مانند اسلشینگ در امان بمانند.

خطرهای استیدر

برخی از خطرهای استیدر مشابه پلتفرم استیفای هستند، زیرا این دو پروتکل مشابه یکدیگر فقط به ۴ اتر برای ورود کاربران به دنیای اعتبارسنجی احتیاج دارند. علاوه‌براین، فقط ۱۶ درصد از عرضه کل توکن استیدر در گردش است و بیش از ۸۴ درصد از آن طی سال‌های آینده عرضه خواهد شد. این مسئله می‌تواند تورم‌زا باشد و با افت قیمت، فشار فروش توکن را هم افزایش دهد.

درهرصورت، باید منتظر بمانیم و ببینیم توکن‌های ETHx تا چه حد در به‌دست‌آوردن سهمی از بازار و جذب سرمایه نهادهای موجود موفق عمل می‌کنند. درواقع، نباید فراموش کنیم که این پروتکل و توکن‌های SD آن هنوز ارزش کل بازار اندک و نقدینگی کمی دارند و بهتر است فعلاً، خارج از گود بایستیم و نظاره‌گر عملکرد آنها باشیم.

کدام پلتفرم لیکوئید استیکینگ را انتخاب کنیم؟

در جدول زیر، داده‌های آماری هریک از پلتفرم‌های مورد بررسی این مقاله را خلاصه‌ کردیم. همان‌طور که ملاحظه می‌کنید، سهم زیادی از بازار در دست پروتکل لیدو است.

جدول

در مقایسه نسبت بازار به ارزش بازار هرچه با رقم بالاتری سروکار داشته باشیم، پلتفرم عملکرد بهتری دارد. درمقابل، بهترین عملکرد مربوط به کمترین نسبت قیمت به فروش است.

در جدول بالا، پروتکل فراکس در رتبه‌های پایین‌تر قرار گرفته است. بااین‌همه، نباید از یاد ببریم که اگرچه این پروتکل و محصولات متنوع آن به‌تازگی وارد دنیای دیفای شده است، قطب قدرتمندی در این حوزه محسوب می‌شود.

درمجموع، هنگامی‌که یک پلتفرم سهام‌گذاری نقدینه را انتخاب می‌کنیم، به‌غیر از سود ارائه‌شده بهتر است حداقل میزان سرمایه برای ورود، مشوق‌های اضافه به‌غیر از سود اصلی، عملکرد پلتفرم و مشکلات احتمالی سابق را هم بررسی کنیم.

همچنین، کافی‌بودن نقدینگی پلتفرم برای کاربران برای برداشت سهام یا مبادله توکن در صرافی‌های غیرمتمرکز مسئله مهم دیگری است که باید در نظر بگیریم. نکته مهم بعدی، ارزش بازار و نقدینگی توکن بومی پلتفرم است که می‌تواند عامل مهمی در پیش‌بینی حرکات صعودی یا نزولی بعدی قیمت توکن و درنتیجه، سقوط یا صعود ارزش پروتکل باشد.  

جمع‌بندی

درحال‌حاضر، لیدو بهترین عملکرد را در میان پروتکل‌های سهام‌گذاری‌ نقدینه از آنِ خود کرده است. بااین‌همه، باید این نکته را درنظربگیریم که این شبکه حدود یک‌سوم شبکه لیکوئید استیکینگ را در اختیار دارد و نگرانی‌هایی را در میان جامعه اتریوم برانگیخته است.

از سویی دیگر، فراکس بهترین پاداش سهام‌گذاری را ارائه می‌دهد، اما در این مورد هم نباید فراموش کنیم که هرچه ارزش قفل‌شده اتر در این پلتفرم افزایش پیدا کند، سود سالیانه و مشوق‌های کاربران باید بین افراد بیشتری تقسیم شود. در این حالت، سهم هر کاربر از پاداش پلتفرم کمتر می‌شود، مگر اینکه قیمت فراکس روند صعودی خود را حفظ کند تا سود سالیانه هم دچار افت نشود.

درهرصورت، واکنش جامعه اتریوم به به‌روزرسانی شانگهای و گسترش پروتکل‌های لیکوئید استیکینگ در آینده می‌تواند یکی از موضوعات جذاب در تمام فضای کریپتو باشد. باید ببینیم آیا پلتفرم لیدو به پیشتازی خود ادامه می‌دهد یا نهایتاً تسلیم رقبای فعلی و جدید خود می‌شود.